بررسی تطبیقی مولفه‌های فرهنگی و سیاسی قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران (1979) و انقلاب مصر (2011)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ انقلاب اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

مقایسه قدرت نرم کشورها یکی از موضوعات جدید در سیاست تطبیقی می­باشد که در عرصه سیاستگذاری ها و بازسازی عملکرد ملی موثر می­باشد. انقلاب اسلامی یکی از پدیده­های سیاسی می­باشد که با وقوع آن، چهره دوم قدرت یعنی قدرت نرم در عرصه سیاست بین الملل مطرح گشت. از آنجایی که روند بیداری مردم مصر و انقلاب 25 ژانویه 2011 در این کشور، به لحاظ ساختارها و ماهیت رژیم­های گذشته و شرایط وقوع شباهت زیادی به یکدیگر دارند، این مقاله تلاش دارد منابع قدرت نرم این دو انقلاب را مورد بررسی قرار دهد. به همین منظور، نگارندگان با بهره­گیری از روش تحلیل مقایسه­ای و مدل دووجهی قدرت نرم، به این سوال پاسخ دهند که؛ مولفه­های فرهنگی و سیاسی قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران (1979) و انقلاب مصر (2011) کدامند؟ مفروض مقاله به این قرار است که منابع قدرت نرم انقلاب اسلامی رو به تزاید دارد و در نقطه مقابل، منابع فرهنگی و سیاسی قدرت در روند انقلابی کشور مصر، با فرسایش مواجه است. برای مقایسه روند قدرت نرم در این دو انقلاب، با ارائه شاخص­های سنجش­پذیر در دو حوزه فرهنگی و سیاسی، تلاش می­شود برجستگی منابع قدرت مورد ارزیابی قرار گیرد. به همین منظور با بهره­گیری از پرسشنامه و نرم افزار SPSS سعی می­شود داده­های کمی مربوط به هر مولفه مورد مداقه قرار بگیرد و برای مدل دو وجهی قدرت نرم، 28 شاخص در نظر گرفته شده است. یافته­ ها نشان می­دهند قدرت نرم انقلاب اسلامی نسبت به انقلاب مصر بیشتر است و توانمندی ملی برای جامعه ایرانی در حوزه­های فرهنگی و سیاسی، موفق تر بوده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Comparative Study of the Cultural and Political Components of Soft Power of the Islamic Revolution of Iran (1979) and the Egyptian Revolution (2011)

نویسندگان [English]

  • Farhad Sahami 1
  • Ali Asghar Foroughi Abri 2
  • Morteza Nouraei 3
1 PhD Student, Islamic Revolution History University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Associate Professor, Department of History, University of Isfahan, Isfahan, Iran
3 Professor of History, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Comparing the soft power of countries is one of the new issues in the policy
of adaptation, which is effective in policy making and the reconstruction of
national performance. The Islamic Revolution is one of the political
phenomena that, with its occurrence, the second dimension of power - soft
power – became obvious in the field of international politics. Since the
Egyptian people's awakening and the January 25, 2011 revolution, are
closely resembling in terms of the structure and nature of past regimes and
the conditions, this paper seeks to examine the sources of soft power of
these two revolutions. For this purpose, the authors using the comparative
analysis method and the dual soft power model are going to answer the
question; What are the cultural and political components of soft power of
the Islamic Revolution of Iran (1979) and the Egyptian revolution (2011)?
The article supposes that the sources of soft power of the Islamic Revolution
are growing and, on the contrary, the cultural and political resources of
power in the revolutionary process of Egypt are facing erosion. In order to
compare the soft power trend in these two revolutions, efforts are being
made to assess the prominence of power resources by presenting
measurable indicators in both the cultural and political domains. To do this,
by using a questionnaire and SPSS software, we try to consider quantitative
data for each component and 28 indicators are considered for the twodimensional model of soft power. The findings show that the soft power of
the Islamic Revolution is more than the Egyptian revolution, and national
empowerment has been more successful for Iranian society in the cultural
and political spheres.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Soft power
  • Islamic Revolution of Iran
  • Islamic world
  • Egyptian revolution in January
  • comparative analysis
[1] آخته، ابوالقاسم (1390)، «بزرگترین­ترین جنبش سیاسی مصر»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، تیرماه، شماره 158.
[2] استراوس، آنسلم؛ کربین، جولیت (1394)، مبانی پژوهش کیفی؛ فنون و مراحل تولید نظریه زمینه ای، ترجمه ابراهیم افشار، تهران، نشر نی.
[3] اشرفی، اکبر؛ سلامت، طیبه (1394): «رهبری و حفظ انقلاب در ایران و مصر؛ تحلیلی بر نقش محمد مرسی درشکست انقلاب مصر»، جستارهای سیاسی معاصر، تابستان، شماره 16.
[4] افتخاری، اصغر؛ جانی پور، محمد (1392)، «منابع قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، دوره 3، زمستان، شماره 9.
[5] افتخاری، اصغر؛ کمالی، علی (1394)، «ساختار قدرت نرم درگفتمان اسلامی»،مطالعات قدرت نرم، بهار و تابستان، شماره 12.
[6] آقامهدوی، اصغر (1393)، «بررسی تطبیقی منابع قدرت سیاسی جبهه کفر و ایمان در قرآن کریم»، فصلنامه سیاست متعالیه، زمستان، شماره 7.
[7] اکبری، نورالدین (1391)، «بررسی انقلاب مصر و انطباق آن با انقلاب اسلامی ایران از منظر نظریه اصالت ساخت و اصالت کارگزار»، فصلنامه پانزده خرداد، دوره سوم، سال دهم، پائیز، شماره33.
[8] پوررستمی، حامد (1395)، «چیستی و ترابط معنایی فرهنگ و دین در فرهنگ دینی»، فصلنامه اندیشه نوین دینی، زمستان، شماره 47.
[9] پیرمحمدی، سعید (1395)، «شاخص­های قدرت نرم دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست دفاعی، تابستان، شماره 95.
[10]              پیشگاهی فرد، زهرا و دیگران (1394)، «ارائه مدل تصمیم­گیری چندشاخصه فازی برای مقایسه قدرت نرم کشورها»، فصلنامه سیاست جهانی، سال چهارم، پاییز، شماره 3.
[11]              تقوی، لیلا و دیگران (1394)، «مراکز آموزشی و فرهنگی مصر در عصر ممالیک»، مطالعات تاریخی جهان اسلام، پاییز و زمستان، شماره 6.
[12]              تلیس، اشلی و دیگران (1383)، سنجش قدرت ملی در عصر فراصنعتی، تهران، موسسه ابرار معاصر.
[13]              التیامی نیا، رضا؛ تقوائی، علی (1395)، «تبیین نقش و جایگاه قدرت نرم در تحقق اهداف سیاست داخلی و خارجی»، فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، پاییز، شماره 20.
[14]              جعفری، علی اکبر و ملیحه نیکروش (1394)، «منابع فرهنگیِ قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در عراق نوین»،فصلنامه مطالعات قدرت نرم، بهار و تابستان، شماره 12.
[15]              حسینی، سیده مطهره (1389)، «شیعیان مصر؛ گذشته و حال»، جستارهای سیاسی معاصر، دوره اول، زمستان، شماره 2.
[16]              خرمشاد، محمدباقر؛ متقی، افشین (1395)، «نقش انقلاب اسلامی در تقویت قدرت هوشمند جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات قدرت نرم، پاییز و زمستان، شماره 15.
[17]              خزائی، میثم و دیگران (1395)، «اصل تالیف قلوب؛ مبانی فقهی و نقش آن در قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه حکومت اسلامی، زمستان، شماره 82.
[18]              خوش منش، ابوالفضل (1389)، «تاثیر و تاثر ایران و مصر؛ در گذر ایام فرهنگی و سیاسی قرن اخیر»، ماهنامه معارف، اسفند، شماره 83.
[19]              درخشه، جلال؛ هراتی، محمدجواد (1392)، «مطالعه تطبیقی تأثیر نارضایتی انقلابی بر نظام سازی آینده انقلاب در ایران و مصر»، فصلنامه دانش سیاسی، دوره نهم، تابستان، شماره 17.
[20]              درخشه، جلال؛ هراتی، محمدجواد (1392)، «مطالعه تطبیقی تأثیر نارضایتی انقلابی بر نظام سازی آینده انقلاب در ایران و مصر»، دانش سیاسی، دوره 9، بهار و تابستان، شماره 17.
[21]              رشنوادی، عباس و دیگران (1395)، «الگوی رهبری مبتنی بر قدرت نرم در آموزش عالی ایران»، مدیریت فرهنگ سازمانی، پاییز، شماره 41.
[22]              رفیع، حسین و دیگران (1393)، «منابع فرهنگی قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، پاییز، شماره 38.
[23]              رهبر، عباسعلی و دیگران (1394)، «قدرت نرم، انقلاب اسلامی ایران و بیداری اسلامی»، فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست، پاییز، شماره 14.
[24]              زرقانی، سیدهادی (1388)، مقدمه­ای بر قدرت ملی؛ مبانی، کارکردها، محاسبه و سنجش، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
[25]              سردارنیا، خلیل اله (1390)، «تحلیل ساختاری و کنش گرا بر چرایی تثبیت حکومت اقتدارگرا در مصر»، روابط خارجی، تابستان، شماره 10.
[26]              سلطانی، احمد و دیگران (1395)، «دگرگونی مفهوم قدرت در پرتو فناوری نوین اطلاعاتی - ارتباطی»، دانش سیاسی، بهار و تابستان، شماره 23.
[27]              شجاعی، جبار؛ مجیدی، حسن (1395)، «گفتمان اسلام گرای اقتدارگرا در مصر جدید»، فصلنامه سیاست، زمستان، شماره 40.
[28]              شیخ الاسلامی، محمد حسن؛ رحیمی، مختار و قاسمی فرد، علی (1396)، جبار؛ مجیدی، حسن (1395)، «فضای گفتمانی، آرمان ایرانی و حاکمیت آن بر گفتمان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه»، فصلنامه راهبرد سیاسی، تابستان، شماره 1.
[29]              صبوری، ضیاءالدین (1390)، قدرت نرم آمریکا در حوزه سیاست خارجی و امنیتی، تهران، دانشگاه امام صادقb
[30]              طاهری، ابوالقاسم (1392)، روش تحقیق در علوم سیاسی، تهران، نشر قومس.
[31]              عیوضی، محمدرحیم و اعظم امامی (1394)،« فرآیند تولید قدرت نرم با تاکید بر اندیشه امام خمینیv»، مطالعات افکار عمومی، بهار، شماره 13.
[32]              غیور، رامین؛ جعفری، هانیه (1395)، «قدرت نرم و توافق­ای ایران با کشورهای ۵+۱»، پژوهشنامه ایرانی سیاست بین الملل، سال چهارم، بهار و تابستان، شماره 2.
[33]              فدوی، سید محمد (1390)، «هنر فاطمیان در مصر»، پژوهشنامه هنرهای دیداری، بهار، شماره 1.
[34]              فرامرزنسب، رضا؛ احمدی، زهرا (1396)، «قدرت نرم سیاسی و فرهنگی امویان»، پژوهش­های تاریخی، اجتماعی و سیاسی، شهریور، شماره 5.
[35]              قربی، سیدمحمدجواد (1394)، «مداقه­ای در منابع، ابزار، ابعاد و تهدیدات قدرت نرم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست دفاعی، بهار، شماره 90.
[36]              قربی، سیدمحمدجواد (1394)، «مولفه­های الهام بخشی و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام: مطالعه سیاست­های کلی برنامه ششم توسعه»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، پاییز، شماره 16.
[37]              قربی، سیدمحمدجواد؛ حیدری، منصور (1395)، «مولفه­های قدرت نرم ایران در سند مولفه­های هویت ملی ایرانیان (مطالعه ارزش­های فرهنگی)»، مطالعات قدرت نرم، پاییز و زمستان، شماره 15.
[38]              قنبرلو، عبدالله (1390)، «الگوهای قدرت نرم در خاورمیانه»، مطالعات قدرت نرم، سال اول، بهار، شماره 1.
[39]              کوشکی، محمدصادق و دیگران (1393)، «چشم اندازی بر تاثیرات مولفه­ های قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران بر بیداری اسلامی بحرین»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، زمستان، شماره 39.
[40]              کلگ، استوارت (1383)، چهارچوب­های قدرت، ترجمه مصطفی یونسی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
[41]              مایلی، محمدرضا؛ مطیعی، مریم (1395)، «قدرت نرم در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات روابط بین الملل، پاییز، شماره 35.
[42]              مجیدی، حسن؛ شجاعی، جبار (1395)، «گفتمان اسلام‌گرای دموکرات در مصر جدید؛ از قیام ژانویة 2011 تا 2016»، فصلنامه دانش سیاسی، دوره دوازدهم، تابستان، شماره 23.
[43]              مرتضوی، سید علی و دیگران (1394)، «منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر آیات قرآن»، پژوهش­ های انقلاب اسلامی، پاییز، شماره 14.
[44]              مروتی، مرضیه (1395)، «پیشتازان جهان اسلام در تولیدات علمی در زمینه قرآن کریم تا سال 2014 بر اساس داده­های پایگاه بین المللی اسکوپوس»، ماهنامه معرفت، خرداد، شماره 222.
[45]              مسعود‌نیا، حسین و دیگران (1392)، «تحلیلِ سازه‌ انگارانه فراز و فرود تاریخی روابط ایران و مصر»، جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره اول، بهار و تابستان، شماره 1.
[46]              مسعودنیا، حسین و ندا سعیدی حیزانی (1391)، «بررسی عوامل سقوط رژیم حسنی مبارک و چشم ‌انداز تحولات کشور مصر»، دوره 8، تابستان، شماره 15.
[47]              مسعودنیا، حسین؛ سعیدی، ندا (1391)، ررسی عوامل سقوط رژیم حسنی مبارک و چشم انداز تحولات کشور مصر، مجلهدانشسیاسی، بهار و تابستان، شماره 15.
[48]              مصطفوی، اسماعیل؛ کیانی، حمیدرضا (1394)، «ارزیابی تطبیقی کشورهای اسلامی پیشرو در تولید علم: مطالعه ایران، ترکیه، مصر و پاکستان در پایگاه اطلاعات علمیESI»، پژوهش­نامه علم سنجی، دوره اول، بهار و تابستان، شماره 1.
[49]              منوچهری، عباس (1390)، رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران، انتشارات سمت.
[50]              موسوی، سید مسعود؛ ایمانی، همت (1396)، «دیپلماسی اقتصادی؛ رهیافتی برای افزایش قدرت ملی ایران»، فصلنامه راهبرد، پاییز، شماره 84.
[51]              میرزایی، محمد (1394)، «قدرت نرم و منابع آن در آیینه آیات قرآن»، مجله آموزه­ های قرآنی، بهار و تابستان، شماره 46.
[52]              میشل، ریچارد (1389)، تاریخ جمعیت اخوان المسلمین از آغاز تا امروز، ترجمه سیدهادی خسروشاهی، تهران، انتشارات وزارت امورخارجه.
[53]              نباتیان، محمداسماعیل و حسین رضاپور (1393)، «نقش قدرت نرمِ آموزش عالی در تحقق اهداف انقلاب اسلامی»، فصلنامه سیاست متعالیه، زمستان، شماره 7.
[54]              نیاکویی، سیدامیر و علی اصغر ستوده (1393)، «ماهیت رویارویی نرم غرب با انقلاب اسلامی ایران در روند انقلاب­ های عربی»، پژوهشنامهانقلاباسلامی، تابستان، شماره 11.
[55]              هرسیج، حسین و دیگران (1396)، «تحلیلی بر انقلاب مصر از منظر جنبش‌­های اجتماعی جدید و تلۀ بنیانگذار»، جستارهای سیاسی معاصر، دوره هشتم، تابستان، شماره 24.
[56]              وفایی نژاد، علیرضا (1395)، «بررسی نقش فرهنگ و هنر اسلامی در بازتولید قدرت نرم در جمهوری اسلامی ایران»، دوفصلنامه مطالعات قدرت نرم، بهار و تابستان، شماره 14.
[57]              یزدانی، عنایت اله و دیگران (1394)، «مردم سالاری دینی: قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، سال پنجم، پاییز و زمستان، شماره 12.
[58]             Ahmadian, Hassan (2014),“Egyptian Foreign Policy Identities”, Iranian Review of Foreign Affairs, Fall, Vol. 5, No. 3.
[59]              Mousavi, Seyed Masoud and Naghdi, Farzaneh (2014), “Governance and Revolution in Egypt”, Iranian Review of Foreign Affairs, summer, Vol. 5, No. 2.
[60]              Nye, joseph (1990), “The Changing Nature of Power”, Political Science Review Quarterly, Vol. 105, No.4.
[61]             Nye, Joseph (2004 a), The paradox of American power: why the world's only superpower can't go it alone, New York, oxford university press.
[62]              Nye, Joseph (2004 b), soft power: the Means to success in world politics, New York, public Affairs.