بررسـی مقایسـه‌ای جـایگاه مشـورت در نظریـّه‌هـای مـردم‌ سـالاری ‌دینـی و دمـوکراسـی مشـورتـی

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

مشورت به عنوان یکی از مفاهیم سیاسی اجتماعی قرآن و از سنت­‌های نبوی، مقوّم نظریه مردم ‌سالاری‌دینی است. از سوی دیگر، جزء ذاتی و از ارکان هستی ‌بخش نظریه دموکراسی مشورتی نیز به­شمار می­‌آید. از این­‌رو بررسی کم و کیف این مفهوم در هر دو نظریه می‌­تواند ماهیت این نظریه‌­ها و سازوکار اداره جامعه توسط آن­ها را آشکارتر سازد. درعین‌حال مفهوم مشورت اگرچه در هر دو نظریه مشترک است، اما از منظر هستی ‌شناختی، معرفت شناختی و انسان ‌شناختی، تفاوت­‌هایی ماهوی میان آن­ها وجود دارد که خاستگاه این تفاوت را می‌­توان توحیدی بودن یکی و اومانیستی بودن دیگری دانست. پژوهش حاضر کوشیده است به اختصار، تمایزات یادشده و اشتراکات دو نظریه را از منظر اندیشمندان مطرح در این حوزه تشریح و جایگاه مشورت در هر یک از آن­ها را تبیین نماید. در پایانْ جدولی از شباهت‌­ها و تفاوت‌­های مفهوم مشورت در دو نظریه مردم ‌سالاری ‌دینی و دموکراسی مشورتی ارائه گردیده است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Place of Consultation In Theories of Religious and Consultative Democracy

نویسنده [English]

  • ali shirazi
shiraz university
چکیده [English]

Consultation as one of the social and political concepts of the Qur'an and of the prophetic traditions has strengthened the religious democracy. On the other hand, it is also an intrinsic component of the theory of deliberative democracy. Thus, a brief examination of the concept in both theories can reveal the nature of these theories and the mechanism of their governance. At the same time, the concept of consultation, although common in both theories, exists on the ontological, epistemological, and anthropological grounds, and there are substantial differences between them that can be attributed to being monotheistic and humanistic. The present study has attempted to briefly explain the aforementioned distinctions and the two theories from the perspective of the scholars in this field and explain the place of consultation in each of them. At the end a table of similarities and differences in the concept of deliberation is presented in the two theories of religious democracy and deliberative democracy

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Democracy
  • Deliberative democracy
  • ontology
  • deliberation

مراجع

  1. آذرشب، محمدتقی و آسوده، رضا (1389). «جایگاه جامعه مدنی در توسعه سیاسی»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال 3، شماره 8، بهار: 105-91.
  2. آشوری، داریوش (1389). فرهنگ علوم انسانی، تهران: نشر مرکز.
  3. ابن منظور، محمد بن مکرم (1375 ق). لسان العرب، ج 4، بیروت: دار صادر.
  4. انصاری، منصور (1384). دموکراسی گفت‌وگویی، تهران: نشر مرکز.
  5. انصاری، منصور (1385). «دموکراسی در اندیشه سیاسی امام خمینی»، فصلنامه متین، سال هشتم، شماره 31 و 32.
  6. انصاری، منصور و انسیه اسلانی (1393). «محدودیت‌ها و امکانات ایده دموکراسی در رابطه با حکومت اسلامی با تاکید بر آرای امام خمینی»، از: مجموعه مقالات سومین همایش ملی نظریه مردم‌ سالاری ‌دینی. ج 2، به کوشش سیدمحمدرضا مرندی. قم: معارف.
  7. بشیریه، حسین (1383). تاریخ اندیشه­‌های سیاسی در قرن بیستم، ج 1، اندیشه‌­های مارکسیستی، تهران: نشر نی.
  8. بیژنی، علی و یوسف پور، احمد (1397). «انقلاب اسلامی ایران، نقشه راه جهان گرایی در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)»، فصلنامه پژوهش های راهبردی انقلاب اسلامی، سال 1، شماره 1، بهار: 26-1.
  9. پایک، جان (1391). فرهنگ اصطلاحات فلسفه سیاسی، ترجمه سیدمحمدعلی تقوی و محمدجواد رنجکش، تهران: نشر مرکز.
  10. پیوزی، مایکل (1390). یورگن هابرماس، ترجمه احمد تدین، تهران: نشر هرمس.
  11. جعفری، محمدتقی (1379). شورا و مسئولیت، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  12. حر عاملی، محمدبن‌الحسن (1409). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج 8 و ج 12، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
  13. خادمی، محمد (1391). «تقابل دو نظریه شورا و دموکراسی با امامت»، فصلنامه امامت‌پژوهی، سال دوم، شماره 7، پاییز.
  14. دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت ‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  15. رحمانی، ناصرعلی (1394). راه ‌کارهای فقه سیاسی شیعه برای گسترش مشارکت سیاسی، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
  16. راغب اصفهانی، ابی‌القاسم الحسین (1412 ق). معجم مفردات الفاظ القرآن، ج 1، دمشق: دارالقلم.
  17. راولز، جان (1390). قانون مردمان، ترجمه جعفر محسنی، تهران: ققنوس.
  18. سلامی، حسن (1388). «عدالت سیاسی و شورا»، از کتاب: درآمدی بر نظام سیاسی عدالت در اسلام، علی‌اکبر علیخانی و همکاران، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  19. ساداتی‌نژاد، سیدمهدی و شیرازی، علی (1395). «بررسی مقایسه­‌ای معرفت ‌شناسی اسلامی در نظریه مردم‌ سالاری ‌دینی با تاکید بر دیدگاه امام خمینی و معرفت‌شناسی یورگن هابرماس در نظریه دموکراسی مشورتی»، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، سال هفتم، شماره سوم، پاییز.
  20. شیرازی، علی (1394). «بررسی تطبیقی نظریه مردم ‌سالاری دینی و دموکراسی مشورتی با تاکید بر آراء امام خمینی و یورگن هابرماس»، رساله دکتری علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
  21. شمس‌الدین، محمدمهدی (1421). فی‌الاجتماع السیاسی الاسلامی، بیروت: الموسسه الجامعیه للدراسات و النشر.
  22. طباطبایی، محمدحسین (1376). المیزان. ج 4، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  23. عمید زنجانی، عباسعلی (1389). دانش­‌نامه فقه سیاسی، ج 2، تهران: نشر دانشگاه تهران.
  24. فینلایسون، جیمز گوردون (1395). درآمدی بر هابرماس، ترجمه هاشم آقابیگ‌پوری و جلیل سحابی، تهران: نشر جامعه‌ شناسان.
  25. فی، برایان (1386). فلسفه امروزین علوم اجتماعی، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: نشر طرح نو.
  26. کرایب، یان (1385). نظریه اجتماعی مدرن، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر آگاه.
  27. کوهن، جوشا (1382). «مشورت و مشروعیت دموکراتیک»، ترجمه سیدعلی‌اصغر سلطانی، فصلنامه فرهنگ و اندیشه، سال دوم، شماره 5، بهار.
  28. محمودیان، محمدرفیع (1392). دموکراسی، اخلاق و عقلانیت، تهران: طرح نو.
  29. مددپور، محمد (1392). فلسفه‌های پست مدرن غربی و گریز و گذر از مدرنیته، تهران: سوره مهر.
  30. میراحمدی، منصور (1396). «شورا»، از مجموعه حکمت سیاسی اسلامی، ج 7، علی‌اکبر علیخانی و همکاران، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  31. میراحمدی، منصور (1393). اسلام و دموکراسی مشورتی، تهران: نشر نی.
  32. میرسپاسی، علی (1388). اخلاق در حوزه عمومی، تهران: نشر ثالث.
  33. نایینی، میرزا حسین (1387). تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله، شرح و تعلیق از روح‌اله حسینیان، تهران: نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  34. نوذری، حسینعلی (1393). بازخوانی هابرماس، تهران: نشر چشمه.
  35. نوروزی خیابانی، مهدی (1384). فرهنگ جامع لغات و اصطلاحات سیاسی، تهران: نشر نی.
  36. هابرماس، یورگن (1391). نظریه کنش ارتباطی، ترجمه کمال پولادی، تهران: نشر مرکز.
  37. هابرماس، یورگن (1392). جهانی شدن و آینده دموکراسی: منظومه پساملّی، ترجمه کمال پولادی، تهران: نشر مرکز.
  38. هابرماس، یورگن (1379). «مدرنیته پروژه‌ای ناتمام»، از کتاب: مدرنتیه و مدرنیسم، ترجمه حسینعلی نوذری، تهران: نشر نقش جهان.
  39. هولاب، رابرت (1393). یورگن هابرماس: نقد در حوزه عمومی، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
  40. هیوود، آندرو (1388). مقدمه نظریه سیاسی، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران: نشر قومس.
    1. Benhabib, Seyla (1996). "Toword a Deliberative Model of Democratic Legitimacy". In Democracy and Difference, Seyla Benhabib (ed.), Contesting the Boundaries of the Political. Princeton University Press, pp 67 - 94
    2. Cambridge Dictionary. Cambridge University Press, 2008
    3. García Alonso, Roberto (2013). "Why Deliberation? Challenges for an Epistemic Model of Democratic Legitimacy". Pap. Polít. Bogotá (Colombia), Vol. 18, No. 1, enero-junio, pp 185 – 203
    4. Habermas, Jurgen (1975). The Legitimation Crisis of Late Capitalism. tr. T. McCarthy. Boston, Mass: Beacon Press.
    5. Longman Dictionary. Addision Wesley longman, 1998
    6. Oxford Dictionary,  Judy Pearsall (ed.), Oxford University Press, 2008
    7. Rawls, John (1972). The Theory Of Justice. Oxford University Press.
فصلنامه علمی پژوهش های انقلاب اسلامی

دوره 8، شماره 30
پاییز 1398
صفحه 89-109

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار