تبیین سیاست گذاری فضای مجازی در جمهوری اسلامی ایران (الزامات و اصلاح، در چارچوب اهداف مورد نظر در اسناد بالادستی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تخصصی رشته سیاستگذاری‌عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شهرضا، ایران

2 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شهرضا، ایران

چکیده

نوشتار حاضر با طرح این سوال اصلی که سیاست گذاری فضای مجازی در ایران را چگونه می­‌توان در مسیر تحقق بیشتر اهداف مورد نظر در اسناد بالادستی کشور، اصلاح کرد؟ در صدد واکاوی سیاست گذاری فضای مجازی در جمهوری اسلامی ایران بر آمده است. بررسی حاکی از آن است، سیاست گذاری­‌های کلان صورت گرفته در این خصوص، هم ماهیت سلبی داشته و هم ایجابی. در این میان، سیاست گذاری­های سلبی با سازوکارهایی چون، برنامه‌­ریزی بازدارنده در حوزه قانون گذاری، پالایش فضای ‌مجازی (مشتمل بر مسدودسازی و فیلترینگ) و سیاست گذاری­‌های ایجابی با سازوکارهایی از قبیل، تولید و مدیریت محتوا، افزایش سواد رسانه‌­ای و امن ‌سازی فضای مجازی مبتنی بر بومی ‌سازی در کشور اجرایی شده­‌اند. امّا با این وجود، محقق نشدن مطلوب «شبکه ملی اطلاعات» به عنوان زیرساخت ارتباطی فضای مجازی کشور، عدم توفیق در تولید محتوای مناسب داخلی و افزایش سواد رسانه­‌ای در کشور که همگی از سازوکارهای اعمال سیاست گذاری‌­های ایجابی در کشور می­‌باشند، در کنار عدم جامعیت و نقصان قوانین طرح‌­ریزی شده در حوزه فضای مجازی و شکست پروژه فیلترینگ به سبب ناکارآمدی ابزارهای مسدودسازی و فیلترینگ، حکایت از ناکارآمدی سیاست گذاری‌­ها و عدم وجود برنامه­‌ای راهبردی، اصولی و فنی در مدیریت و کنترل درازمدت فضای مجازی در کشور دارد و ضرورت اصلاح سیاست گذاری فضای مجازی در ایران در مسیر تحقق بیشتر اهداف مورد نظر در اسناد بالادستی کشور را به تصویر می‌­کشد که این امر نیازمند تغییر موازنه موجود از نگاه سلبی و بالا به پایین به نگاه ایجابی و پایین به بالاست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Clarification of Cyberspace Policymaking in the Islamic Republic of Iran (Requirements and modifications, within the scope of the objectives in the upstream documents)

نویسندگان [English]

  • mohammad mahdi farhangi 1
  • س م 2
  • alireza golshani 3
1 shahreza azad university
2 استادیار دانشگاه خوارزمی
3 shahreza azad university
چکیده [English]

This article addresses the main question of how cyberspace policymaking in Iran can be modified in order to achieve the desired goals in the country's upstream documents. So, the intention is to analyze cyberspace policymaking in the Islamic Republic of Iran. The study suggests that the major policy-making in this regard is both positive and negative. In the meantime, negative policies with mechanisms such as, deterrent planning in the field of legislation, clearing of virtual space (including blocking and filtering) and positive policies with mechanisms such as production and content management, increased Media literacy and immunization based on localization have been implemented in the country. However, the desperate failure of building a National Information Network as the communication infrastructure of the country's cyberspace, the failure to produce appropriate internal content and the increase of media literacy in the country which are all mechanisms for implementing positive policymaking in the country, in addition to the inadequacy of the rules set out in the field of cyberspace and the failure of the filtering project due to the inefficiency of blocking and filtering tools, we witness an inefficiency in policy making and the lack of strategic, principled and technical planning and management. There is a need for a long-term control of cyber space in the country and to reform the cyber space policy in IRA on the way to achieving most of the goals outlined in the country's upstream documents; this requires changing the existing balance from a negative and a directive perspective to a positive and bottom-up perspective.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cyberspace
  • policy making
  • filtering
  • media literacy
  • national information network
  1. امانی کلاریجانی، امرالله (1396)، فضای مجازی و واکاوی سیاست‌های پیشگیرانه در کنترل آسیب‌های اجتماعی نوپدید، نشریه علمی تخصصی رهیافت پیشگیری، پیش شماره اول.
  2. برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران (1391)، مصوب شورای عالی آموزش و پرورش، تهران، وزارت آموزش و پرورش.
  3. حایری یزدی، آسیه و ملکی، عباس (1396)، و باز هم سیاستگذاری عمومی، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی، دوره 7، شماره 24.
  4. حیدریان کرویه، مهدی؛ گلپایگانی، سیدعلیرضا(1397)، شخصیت‌پردازی در مجموعه‌های انیمیشن دفاع مقدس برمبنای سه مجموعۀ شجاعان، همسنگران و حماسۀ یک دلاور،فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، دوره4، شماره 4، زمستان.
  5. دای، تامس و ماکویی، سویل (1387)، مدلهای تحلیل سیاستگذاری عمومی، مطالعات راهبردی، شماره 39.
  6. رضایی، مهدی و بابازاده مقدم، حامد (1393)، اصول تدوین قوانین و مقررات برای اینترنت با تأکید بر مصوبات یونسکو و شورای اروپا، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، دوره 15، شماره 42.
  7. روشندل اربطانی، طاهر و کوهی، احمد (1391)، هم‌گرایی رسانه‌ای (رابطه تولید محتوای اینترنتی توسط کاربران و نحوه تماشای تلویزیون)، مطالعات فرهنگ – ارتباطات، دوره 13، شماره 20.
  8. رهبرقاضی، محمودرضا ؛ ایمانیان مفرد، زینب(1396)، بررسی تأثیرات شبکه‌های اجتماعی مجازی بر روی هویت ملی ،فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 7، شماره 2، پاییز و زمستان.
  9. سایت شورای عالی فضای مجازی به آدرس: http://majazi.ir/web_directory/53665
  10. سند تحول راهبردی نظام تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلام ایران در افق چشم انداز (1389)، مصوب هشتصد و بیست و ششمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش.
  11. شریفی، سید مهدی؛ مرزبان، بیتا و لبافی، سمیه (1397)، آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری تولید محتوای فضای مجازی در ایران، فصلنامه مدیریت دولتی، 10 (2).
  12. شورای عالی انقلاب فرهنگی (1392)، مقررات و ضوابط شبکه اطلاع رسانی رایانه ای، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، قابل دسترسی به آدرس: rc.majlis.ir.
  13. صابری، مریم (1395)، سواد رسانه ای و اطلاعاتی: مفهومی نوین برای نیازهای عصر اطلاعات، مجموعه مقالات منتخب همایش ملی سواد رسانه‌ای و مسئولیت اجتماعی، تهران، انتشارات پشتیبان.
  14. قلی‌پور، رحمت‌الله و غلام‌پور آهنگر، ابراهیم (1389)، فرایند سیاستگذاری عمومی در ایران، تهران، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  15. کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه‌ای، 8/10/1392: https://internet.ir/crime_index.html
  16. مطهری، مرتضی (1390)، پیرامون جمهوری اسلامی ایران، تهران، انتضارات صدرا.
  17. مطهری، مرتضی (1392)، اخلاق جنسی، تهران، انتشارات صدرا.
  18. هاتف، مهدی (1395)، چالش‌ها و چشم‌اندازهای امنیت در فضای مجازی، ماهنامه توسعه انسانی پلیس، دوره 6، شماره 22.
  19. یادگاری، وحید (1393)، ارائه چارچوبی برای تحقق رویکرد آفندی ولایت در جنگ‌های اطلاعاتی، همایش اطلاعات و ولایت.
  20. Brooks, S. (1993), Public Policy in Canada, Toronto: McClelland Stewart.
  21. Castells,Manuel (2009), Communication Power, New York:Oxford University press.
  22. Cottle, S. (2003). Media organization and production, mapping the field, Sage, CA, 23-25.
  23. Furlong, Scott (2003): Regulatory Policy, Role and Importance of. In Jach R. Rabin: Encyclopedia of Public Administration and Public Policy, Volume 2, pp. 1053-1056.
  24. Greenfiled, Paul & Rickwood, Peter & Tran, Hun Cuong (2001), Effectiveness of Internet filtering Software Products, CSIRO.
  25. http://www.rsf.fr/rsf/uk
  26. https://www.mashreghnews.ir/news/937303
  27. Meier, Kenneth J.1985. Regulation: Politics, Bureaucracy, and Economics.
  28. Scrutten, R. (1982) A Dictionary of Political Thought, London: Pan Books
  29. Senn, M. (2011). Non-State Regulatory Regimes - Understanding Institutional Transformation. Berlin Heidelberg, Springer Publishers.
  30.