تحلیل گفتمان انتقادی مفهوم آزادی در نظام مردم‌‌سالاری دینی از منظر آیت ‌الله خامنه‌‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری اندیشه سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

این مقاله به دنبال فهم نگاه آیت ‌الله خامنه‌‌ای به مقوله آزادی است و سوال اصلی آن عبارت است از این‌که آزادی در اندیشه سیاسی آیت ‌الله خامنه‌‌ای چه معنا و مفهومی دارد و محدودیت‌‌های آن چیست؟ نتیجه حاصل از این پژوهش نشان می‌‌دهد آزادی موردنظر ایشان در نظام مردم‌‌سالاری دینی، آزادی در چارچوب قوانین اسلامی است و این مفهوم در مقابل آزادی لیبرالی قرار دارد. ایشان در گفتمان خود به غیریت­‌سازی با جریان لیبرالیسم که داعیه‌­دار آزادی در ایران و جهان است می‌­پردازد. بر این اساس آزادی لیبرالی را، آزادی در چارچوب تفکر اومانیستی قلمداد می‌‌کنند که انسان را دایر مدار عالم در نظر می‌‌گیرد و در مقابل این تفکر آزادی در مفهوم اسلامی را مفصل­‌بندی می­‌نماید که در آن آزادی در چارچوب جهان­‌بینی توحیدی معنا می‌­یابد. به ‌طور کلی از نظر ایشان، میان آزادی از دیدگاه اسلام و غرب چهار تفاوت اساسی وجود دارد: اول آنکه: در غرب، آزادی انسان، منهای حقیقتی به نام دین و خداست، در حالی که در مکتب اسلام، آزادی ریشه­ای الهی دارد. دوم آنکه: در تفکر غربی چون حقیقت و ارزش‌‌های اخلاقی نسبی است، آزادی نامحدود است. ولی در اسلام ارزش‌‌های ثابت وجود دارد و آزادی با این ارزش­‌ها محدود می‌‌شود. سوم آنکه: در غرب، حد آزادی را منافع مادی تشکیل می‌‌دهد. اما در منطق اسلامی مرز آزادی، ارزش‌‌های معنوی است و چهارم آنکه: آزادی در تفکر غربی با تکلیف منافات دارد درحالی­که در اسلام آزادی آن روی سکه تکلیف است. در این مقاله برای فهم مفهوم آزادی در اندیشه آیت ‌الله خامنه‌‌ای از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف بهره برده شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

تحلیل گفتمان انتقادی مفهوم آزادی در نظام مردم‌‌سالاری دینی از منظر آیت ‌الله خامنه‌‌ای

نویسنده [English]

  • Mahdi Besharat
چکیده [English]

این مقاله به دنبال فهم نگاه آیت ‌الله خامنه‌‌ای به مقوله آزادی است و سوال اصلی آن عبارت است از این‌که آزادی در اندیشه سیاسی آیت ‌الله خامنه‌‌ای چه معنا و مفهومی دارد و محدودیت‌‌های آن چیست؟ نتیجه حاصل از این پژوهش نشان می‌‌دهد آزادی موردنظر ایشان در نظام مردم‌‌سالاری دینی، آزادی در چارچوب قوانین اسلامی است و این مفهوم در مقابل آزادی لیبرالی قرار دارد. ایشان در گفتمان خود به غیریت­‌سازی با جریان لیبرالیسم که داعیه‌­دار آزادی در ایران و جهان است می‌­پردازد. بر این اساس آزادی لیبرالی را، آزادی در چارچوب تفکر اومانیستی قلمداد می‌‌کنند که انسان را دایر مدار عالم در نظر می‌‌گیرد و در مقابل این تفکر آزادی در مفهوم اسلامی را مفصل­‌بندی می­‌نماید که در آن آزادی در چارچوب جهان­‌بینی توحیدی معنا می‌­یابد. به ‌طور کلی از نظر ایشان، میان آزادی از دیدگاه اسلام و غرب چهار تفاوت اساسی وجود دارد: اول آنکه: در غرب، آزادی انسان، منهای حقیقتی به نام دین و خداست، در حالی که در مکتب اسلام، آزادی ریشه­ای الهی دارد. دوم آنکه: در تفکر غربی چون حقیقت و ارزش‌‌های اخلاقی نسبی است، آزادی نامحدود است. ولی در اسلام ارزش‌‌های ثابت وجود دارد و آزادی با این ارزش­‌ها محدود می‌‌شود. سوم آنکه: در غرب، حد آزادی را منافع مادی تشکیل می‌‌دهد. اما در منطق اسلامی مرز آزادی، ارزش‌‌های معنوی است و چهارم آنکه: آزادی در تفکر غربی با تکلیف منافات دارد درحالی­که در اسلام آزادی آن روی سکه تکلیف است. در این مقاله برای فهم مفهوم آزادی در اندیشه آیت ‌الله خامنه‌‌ای از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف بهره برده شده است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • آزادی
  • مردم‌‌سالاری دینی
  • آیت ‌الله خامنه‌‌ای
  • تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف

مراجع

  1. پایگاه اطلاع رسانی آیت ‌الله خامنه‌ای، khamenei.ir
  2. آربلاستر، آنتونی، (1377)، لیبرالیسم غرب، ظهور و سقوط، ترجمه عباس مخبر، تهران، نشر مرکز.
  3. اسحاقی، حسین، (1384)، آزادی در اسلام و غرب، قم، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما.
  4. اسحاقی، سید حسین، (1382) آزادی بیان در اسلام، فصلنامه رواق اندیشه، شماره24، آذر.
  5. برلین، آیزا(1368)، چهارمقاله درباره آزادی، ترجمه ی جلال الدین اعلم، تهران، انتشارات سپهر.
  6. تاجیک، محمدرضا، (1383). گفتمان، پادگفتمان و سیاست، تهران، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
  7. جوادی‌آملی، عبدالله، (1393)، حق و تکلیف در اسلام، قم، اسراء.
  8. صدر، سید محمدباقر(1394)، اسلام راهبر زندگی، مکتب اسلام، رسالت ما، قم، انتشارات دارالصدر.
  9. عارفخانی، احمد، (1387)، اندیشه های سیاسی مقام معظم رهبری، قم، مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما.
  10. عضدانلو، حمید، (1380)، گفتمان و جامعه، تهران، نشر نی.
  11. فرکلاف،نورمن، (1379)، تحلیل‌گفتمان انتقادی، ترجمه گروه مترجمان، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای.
  12. کرنستون، موریس، (1386)، تحلیلی نوین از آزادی، ترجمه امیر جلال‌الدین اعلم، تهران، انتشارات امیر کبیر.
  13. لاک، جان، (1394)، رساله‌ای درباره حکومت، ترجمه‌ی حمید عضدانلو، چاپ پنجم، تهران، نشر نی.
  14. محسنی، محمدجواد(1391)، جستاری در نظریه و روش تحلیل‌گفتمان فرکلاف، معرفت فرهنگی، اجتماعی، تابستان، شماره11.
  15. مطهری، مرتضی، (1369)، پیرامون انقلاب اسلامی، تهران، انتشارات صدرا.
  16. مطهری، مرتضی، (1372)، پیرامون جمهوری اسلامی، تهران، انتشارات صدرا.
  17. مطهری، مرتضی، (1382)، انسان کامل، تهران، انتشارات صدرا.
  18. مطهری، مرتضی، (1396)، آزادی معنوی، تهران، صدرا.
  19. مهرپور، حسین،(1370)، دیدگاه اسلام در مورد آزادی عقیده و بیان، مجله حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 27، شماره 0، شماره پیاپی 1145، زمستان.
  20. میر موسوی، سید علی، (1381)، مبانی حقوق بشر در اسلام و مکاتب دیگر، تهران، ‌پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  21. ون دایک، تئون. ای، (1382)، مطالعاتی در تحلیل‌گفتمان، ترجمه، گروه مترجمان، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای.
  22. هوارث، دیوید، (1377)، نظریه گفتمان، ترجمه، سید علی‌اصغر سلطانی، فصلنامه علوم سیاسی، سال اول، پائیز، شماره2.
  23. یورگنسن، ماریان؛ فیلیپس لوئیز، (1389)، نظریه و روش در تحلیل‌گفتمان، ترجمه، هادی جلیلی، تهران، نشر نی.
  24. Jorgensen, M & Phillips, L. (2002). Discourse Analysis as Theory and Method, London, Sage.
  25. Howarth, D. (2002), "Discourse Theory", in: Marsh, David (and Stoker, Gerry), Theory and Methods in Political Science, 2nd Edition, New York, Palgrave Macmillan.
  26. Fairclough, N. (1995), Critical discourse analysis, ‎London, Routledge.
  27. Richards, Jack et. al. (1985) Dictionary of Applied Linguistics, Essex, Longman.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار