مناسبات فرهنگی عامل نفوذ آمریکا در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

2 گروه تاریخ ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران .

3 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور واحد گرگان،گرگان،ایران

چکیده

ایران همواره سهم عمده‌ای در برنامه‌های اقتصادی و فرهنگی سیاست خارجی آمریکا داشته است که می‌تواند به دلایل همسایگی ایران با شوروی، وجود منابع عظیم نفتی، موقعیت استراتژیک خاص در خاورمیانه و خلیج فارس و عوامل دیگر باشد. هدف علمی این پژوهش، بررسی مراحل نفوذ و سلطه فرهنگی آمریکا بر ایران از کودتای 28 مرداد تا پیروزی انقلاب اسلامی است. در سال‌های پس از جنگ جهانی اول تا به قدرت رسیدن رضاشاه، چشم بسیاری از دولتمردان ایرانی با آمریکا دوخته شده بود و این درحالی بود که در آن زمان فعالیت‌های فرهنگی آمریکا در ایران کمابیش تداوم داشت. بعد از جنگ جهانی دوم نفوذ و سلطه فرهنگی آمریکا در ابعاد وسیع و گسترده‌ای در سیاست خارجی منطقه خاورمیانه و به‌خصوص ایران نمایان گشت. در واقع آمریکایی‌ها پس از جنگ جهانی دوم، بر این باور بودند که سرمایه‌گذاری در آموزش و پرورش منبع تولید مهمی است که می‌تواند زمینه‌های رشد اقتصادی ونوسازی را فراهم آورد. تشکیل و تقویت نهادهایی که در عرصه جهانی فعالیت داشتند، نظیر آژانس بین‌المللی توسعه‌ی آمریکا، طرح مارشال، سپاه صلح، اصل چهار، کمیسیون فولبرایت و غیره، همگی برنامه‌های وسیعی در جهت تحول ساختار آموزشی و اداری ارائه می‌کردند. پژوهش حاضر به مثابه تبیین مساله‌ای تاریخی مراحل نفوذ و سلطه ایالات متحده در ایران، برای شناخت بهتر ریشه‌های خصومت ایران و آمریکا حائز اهمیت است. لذا بررسی مراحل نفوذ و سلطه آمریکا بر ایران از کودتای 28 مرداد تا پیروزی انقلاب اسلامی است که در بعد کاربردی به واکاوی رویه های کم و کیف مناسبات کنونی ایران و ایالات متحده کمک می کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Cultural relations, the cause of American influence in Iran

نویسندگان [English]

  • yaddollah sepehri 1
  • mohammad hossein pendar 2
  • fariba eari 3
1 Faculty member of Islamic Department , Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
2 Department of History, Payame Noor University, Tehran, Iran.
3 دانش آموخته کارشناسی ارشد
چکیده [English]

Iran has always played a major role in US economic and cultural foreign policy programs, which could be due to Iran's proximity to the Soviet Union, its vast oil resources, its special strategic position in the Middle East and the Persian Gulf, and other factors. The scientific purpose of this study is to investigate the stages of American cultural influence and domination over Iran from the coup d'etat of August 19 to the victory of the Islamic Revolution. In the years after World War I, until Reza Shah came to power, the eyes of many Iranian officials were fixed on the United States, while American cultural activities in Iran were more or less continuous. After World War II, American cultural influence and domination manifested itself on a large scale in the foreign policy of the Middle East, especially Iran. In fact, Americans after World War II believed that investing in education was an important source of production that could pave the way for economic growth and reconstruction. The establishment and strengthening of institutions active in the global arena, such as the United States Agency for International Development, the Marshall Plan, the Peace Corps, Principle Four, the Fulbright Commission, etc., all provided extensive programs to transform the educational and administrative structure. The present study serves as an explanation of the historical issues of the stages of US influence and domination in Iran and it is important to better understand the roots of the hostility between Iran and the United States. Therefore, the study of the stages of American influence and domination over Iran from the coup d'etat of August 19, 1943 to the victory of the Islamic Revolution, which in the practical dimension helps to analyze the current and low-level relations between Iran and the United States

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural Influence
  • Public Diplomacy
  • Cultural Domination
  • Coup of 19 August 1953
  1. آشنا، حسام‌الدین، (1386)، دیپلماسی عمومی، انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار و معاصر، تهران.
  2. اسناد لانه جاسوسی، (1386)، ج 11-1، تهران، موسسه مطالاعت و پژوهش‌های سیاسی.
  3. آلن، گاری، (1365)، هیچ کس جرأت ندارد، ترجمه عبدالخلیل حاجتی، تهران، رسا.
  4. بیگدلو، رضا، (1395)، دیپلماسی عمومی آمریکا در ایران در دوره پهلوی دوم، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  5. بیل، جیمز ا، (1371)، عقاب و شیر، ترجمه فروزنده برلیان، تهران، نشر فاخته.
  6. جنیدی، رضا و ملائی، مسعود (1398). ««راهبردهای مبتنی بر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در مقابله با قدرت هوشمند ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه راهبرد سیاسی، 3(8)، 65-89.
  7. جعفری، علی‌اکبر و پاینده، عظیمه، (1395)، نقش آمریکا در تفرقه‌افکنی در ایران در سال‌های 1320-1332 / 1941-1953، (1395)، فصلنامه گنجینه اسناد، سال بیست و ششم، دفتر اول.
  8. چهرآزاد، سعید (1399). ««بررسی فرآیند سیاستگذاری حقوق بشری ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه». فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، 9(2)، 35-50.
  9. خمینی، روح الله، (1379)، صحیفه نور: مجموعه رهنمودهای حضرت امام خمینی (قدس سره الشریف)، جلد 10، چاپ دوم.
  10. خمینی، روح الله (1371)، خلاصه مقالات اولین کنگره بررسی اندیشه‌های اقتصادی حضرت امام خمینی (س)، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
  11. روبین، باری، (1363)، جنگ قدرت‌ها در ایران، ترجمه: محمود مشرقی، تهران، انتشارات آشتیانی.
  12. رینگر، مونیکا. ام، (1381)، " آموزش، دین و گفتمان اصلاح فرهنگی در دوره قاجاریه، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران، ققنوس.
  13. سپهری، یدالله، (1396)، رفتارشناسی آمریکا در قبال رژیم پهلوی و انقلاب اسلامی، فصلنامه علمی مطالعات انقلاب اسلامی، جلد 14، شماره 49.
  14. سعید، ادوراد، (1371)، شرق‌شناسی، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  15. عباس تبار مقری، رحمت (1399). «تحلیل گفتمانی رویکرد واگرایی آیت الله خامنه ای نسبت به نظام سلطه آمریکا»، فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 9(3)، 100-117.
  16. عصاره، علیرضا و حسینی بیدخت، محسن، (1393)، واکاوی نقش توسعه موسسات آموزش عالی در قبال فرهنگ و تهاجم فرهنگی، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال ششم، شماره دوم.
  17. فتحعلی‌زاده، مجتبی، (1390)، نقش ولایت فقیه در مواجهه با جنگ نرم علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علمی-تخصصی عملیات روانی، شماره 30.
  18. فوران، جان، (1377)، مقاومت شکننده (تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سالهای پس از انقلاب اسلامی)، ترجمه: احمد تدین، تهران، موسسه خدمات فرهنگی رسا.
  19. قدسی، امیر، (1390)، نقش رسانه ملی در ایجاد قدرت نرم و مقابله با جنگ نرم.فصلنامه مطالعات قدرت نرم، شماره 2.
  20. قاسم‌پور، داود، (1387)، جنبش دانشجویی در خارج از کشور؛ انجمن اسلامی، تهران، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، معاونت فرهنگی، دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی.
  21. گازیوروسکی، ا. آ، (1359)، سیاست خارجی آمریکا و شاه، ترجمه فریدون فاطمی، تهران، نشر مرکز.
  22. محمدی، غلامحسین، (1394)، روابط فرهنگی ایران و آمریکا ( تا پیروزی انقلاب اسلامی 1357)، تهران، فردوس.
  23. محمدی، منوچهر، (1385)، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی.تهران:سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه. اسلامی.
  24. ملکی عزین‌آبادی، روح اله؛ موسوی، سید محمدرضا و جلالی‌راد، محمدصادق (1398). ««بررسی رویکرد ایالات‌متحدۀ آمریکا علیۀ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با تمرکز بر اقدام دونالد ترامپ در قرار دادن نام سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، 5(4)، 129-159.
  25. موجانی، سیدعلی، (1384)،بررسی مناسبات ایران و آمریکا (1925-1851)، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل.
  26. واعظی، حسن، (1381)، ایران و آمریکا، تهران، سروش.
  27. هاشمی، سیدحمید، (1390)، جنگ نرم،نبرد در دنیای معاصر.تهران:دانشگاه تمدن ساز.
  28. هرسیچ، حسین؛ رحیمی، رئوف، (1391). تحلیل تطبیقی تأثیر تحولات سیاسی 2011 منطقه بر میزان قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و عربستان، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، شماره 7.
  29.