گفتمان سیاست خارجی جریان‌‌های ملی‌‌گرا و اسلام‌‌گرا مطالعه موردی: مقایسه تطبیقی مذاکره با سفارت آمریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران

چکیده

در این پژوهش قصد داریم با بررسی بخشی از اسناد سفارت آمریکا که یکی از مهم­‌ترین منابع اسنادی و کتابخانه­‌ای تاریخ معاصر ایران می‌­باشند، مذاکرات اعضای شاخص گروه نهضت آزادی ایران از یک‌سو و دکتر سید محمد بهشتی، عضو جامعه روحانیت مبارز تهران و دبیر کل حزب جمهوری اسلامی ایران از سوی دیگر، با مسئولان و کارکنان سفارت آمریکا در تهران طی سال‌­های 1357 و 1358 را مورد تحلیل قرار دهیم. آن­‌چه در تحلیل محتوای این بخش از اسناد و مقایسه تطبیقی این دو با گفتمان‌­های سیاست خارجی دریافت می­‌شود؛ آن است که گروه اول با رویکردی ایدئولوژیک بر محورهای لیبرالیسم، دموکراسی و حقوق بشر تأکید دارند که برآمده از گفتمان ملی‌­گرایی لیبرال در سیاست خارجی است که در دوران تسلط دولت موقت حاکمیت یافت. آن­ها در مذاکرات پیاپی با سفارت آمریکا به دنبال جلب حمایت این دولت در عرصه سیاست داخلی ایران هستند تا رقیبان ایدئولوژیک مانند مارکسیسم را شکست دهند. ولی دکتر بهشتی از منظری عمل‌­گرایانه، مصالح انقلاب اسلامی و منافع ملی را لحاظ می­‌کند و با واقع­‌بینی نسبت به محیط بین‌الملل بر اصول اساسی انقلاب یعنی استقلال از غرب و شرق، اتکا به نیروهای درونی و فقدان وابستگی خارجی و در عین حال رویکرد انتقادآمیز نسبت به روابط سابق آمریکا در ایران و تلاش نسبی و تدریجی برای رفع تنش‌­های احتمالی مبتنی بر مصلحت‌اندیشی و واقع­‌نگری، تأکید دارد که در چارچوب رهیافت مصلحت­‌گرایی مرکزمحور از خرده‌گفتمان‌­های اسلام­‌گرایی انقلابی جای می­‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Nationalist and Islamist movements’ Foreign policy discourse Case Study: Comparative Study of Negotiation with the US Embassy

نویسندگان [English]

  • ehsan kiani 1
  • Mohammad Jafar Javadi Arjmand 2
1 Graduated from the Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Political Science, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran
چکیده [English]

In this study, we plan based on the documents of the American Embassy - as one of the most important documents in the contemporary Iranian history - to study the negotiations between the outstanding members of the of Iran Freedom Movement, on the one hand, and Dr. Seyed Mohammad Beheshti, a member of the Tehran’s Combatant Clergy Association and the secretary-general of the Islamic Republic of Iran Party, on the other hand, with the officials and staff of the US Embassy in Tehran in 1979 and 1980.
By analyzing the contents of this section of the documents and comparing of these two with foreign policy discourses; it is obvious that the first group had an ideological approach and had focused on the axis of liberalism, democracy and human rights, which were derived from the nationalism and liberalism discourse in foreign policy – the discourse which had a upper hand in the reign of interim government.
In a series of negotiations with the US embassy, they are seeking to win this government's support for Iran's domestic politics to defeat ideological rivals such as Marxism. However, Dr. Beheshti considers from a practical point of view the interests of the Islamic Revolution, national interests and realizes that the international environment on the fundamental principles of the revolution, namely, independence from the West and the East, reliance on internal forces and the lack of external affiliation, and at the same time, he emphasizes on a critical approach to the former US relations with Iran and the relative and gradual effort to address the potential tensions based on expediency and realization, which are placed in the framework of the sub-centric and expediential approach to revolutionized Islamic discourses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Revolution
  • Dr. Beheshti
  • US Embassy
  • Foreign Policy Discourse
  • Freedom Movement. 
1-  ابراهیمی، شهروز، 1393، «بررسی تطبیقی رویکرد امنیتی اسلام با رویکرد امنیتی رئالیسم و لیبرالیسم»، دوفصل‌نامة جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دورة 2، شمارة 1.
2-  یزدی، ابراهیم، 1392، «روشنفکران تا توانستند علیه دولت نوشتند»، ماه‌نامة اندیشة پویا، شماره 13.
3-  حاج‌سیدجوادی، احمد صدر، 1387، خاطرات صدر انقلاب، تهران، نشر شهید محبی.
4-  حق‌شناس، مرتضی، 1392، «واقع‌گرایی نوکلاسیک از سیاست بین‌الملل تا سیاست خارجی» فصل‌نامة سیاست خارجی، سال 27، شمارة 3.
5-  دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، 1389، اسناد لانة جاسوسی آمریکا، (جلد 1)، تهران، انتشارات مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
6-  دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، 1389، اسناد لانة جاسوسی آمریکا، (جلد 3)، تهران، انتشارات مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
7-  دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، 1389، اسناد لانة جاسوسی آمریکا، (جلد 4)، تهران، انتشارات مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
8-  دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، 1389، اسناد لانة جاسوسی آمریکا، (جلد 5)، تهران، انتشارات مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
9-  دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، 1389، اسناد لانة جاسوسی آمریکا، (جلد 10)، تهران، انتشارات مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
10-               دهقانی‌فیروزآبادی، سیدجلال، 1390، «نظریة اسلامی سیاست خارجی، چارچوبی برای تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصل‌نامة روابط خارجی، سال 3، شمارة 1.
11-               رحمتی، رضا، 1389، «نظریة واقع‌گرایی و امنیت بین‌الملل»، فصل‌نامة سیاست خارجی، سال 24، شمارة 1.
12-               رضوانی، روح‌الله، 1389، «تحلیل محتوا»، دوفصلنامة پژوهش، شمارة 1.
13-               رفیق‌دوست، محسن، 1392، برای تاریخ می‌گویم، تهران، نشر سورة مهر.
14-               سازمان چریک‌های فدایی خلق اقلیت، 1359، «ارگان تئوریک»، ماه‌نامه نبرد خلق، شمارة تیرماه.
15-               سولیوان، ویلیام، 1361، مأموریت در تهران، ترجمة محمود مشرقی، تهران، نشر هفته.
16-               سیک، گری، 1387، «همه چیز فرو می‌ریزد»، ترجمة علی بختیاری‌زاده؛ تهران، نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
17-               شیخون، احسان، 1389، «رویکرد اسلامی به روابط بین‌الملل در مقایسه با رویکردهای رئالیستی و لیبرالیستی»، دوفصل‌نامة دانش سیاسی، شمارة 2.
18-               علی‌قلی طایفه، عباس، 1395، نهضت آزادی ایران از تأسیس تا انشعاب، تهران، نشر صمدیه.
19-               قائدی، محمد‌رضا، 1395، «روش تحلیل محتوا، از کمی‌گرایی تا کیفی‌گرایی» فصل‌نامة روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، شماره 23.
20-               قوام، سید عبدالعلی، 1390، روابط بین‌الملل، نظریه‌ها و رویکردها، تهران، انتشارات سمت.
21-               قوام، سیدعبدالعلی، 1392، اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل، تهران، انتشارات سمت.
22-               ماکیاولی، نیکولو، 1392، شهریار، ترجمة احمد زرکش، تهران، نشر پژواک.
23-               مشیرزاده، حمیرا، 1392، تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران، انتشارات سمت.
24-               معظمی، علی، 1388، «صلح پایدار و عاملیت سیاسی نزد کانت»، فصل‌نامة تأملات فلسفی، شمارة 3.
25-               معینی‌علمداری، جهانگیر، 1381، «کانت‌گرایی، فراکانت‌گرایی و نظم جهانی»، فصل‌نامة سیاست، شمارة 57.
26-               مهاجرپور، حامد، 1391، «واقع‌گرایی و نقش منابع انرژی در سیاست خارجی»، فصل‌نامة تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شمارة 13.
27-               هابز، توماس، 1380، لویاتان، ترجمة حسین بشیریه، تهران، نشر نی.