امر سیاسی، شکل‌گیری و هژمونیک شدن گفتمان انقلابی اسلام سیاسی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

امر سیاسی در درون یک گفتمان، براساس دوگانه­ی ضدیت و همدلی و یا رابطه­ی متضاد و خصمانه با گفتمان­های "دگر" شکل می­گیرد. گفتمان­ها با تعریفی که از امر سیاسی ارائه می­دهند از یک سو مرزهای هویتی میان نیروهای "خودی" و "دیگری" و از سوی دیگر به نزاع­های سیاسی در یک جامعه معنا می­بخشند. زوال حکومت پهلوی و در نهایت برچیده شدن آن، نتیجه­ی منازعه با گفتمان­هائی بود که در راس آن گفتمان اسلام سیاسی قرار داشت. ظهور این گفتمان بیش ازآنکه کنشی باشد، واکنشی به گفتمان پهلوی بود که کوشید با برجسته سازی عناصر خودی و حذف و حاشیه رانی گفتمان مذهبی در مقام غیر، خود را در جایگاه‌یگانه گفتمان موجود در جامعه تثبیت نماید.
با مقدمات فوق، پژوهش حاضر به بررسی نحوه­ی صورت‌بندی امر سیاسی از سوی گفتمان پهلوی و تاثیر آن بر شکل‌گیری گفتمان انقلابی اسلام سیاسی در یک دوره­ی مهم و تعیین کننده­ی در تاریخ ایران معاصر می­پردازد. در این پژوهش محقق برآن است تا با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلائو و موف و استخراج مفاهیم و مقولات مرتبط با مفهوم امر سیاسی نشان دهدکه نحوه صورت‌بندی امر سیاسی از سوی گفتمان پهلوی چه تاثیری در شکل‌گیری گفتمان انقلابی اسلام سیاسی در ایران داشته است؟ فرضیه­ی ما در این پژوهش بدین شکل مطرح می­شود که صورت‌بندی امر سیاسی از سوی گفتمان پهلوی در قالب خصومت تمام عیار با گفتمان مذهبی به سیاسی شدن مذهب و شکل‌گیری گفتمان انقلابی اسلام سیاسی در ایران انجامید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Politics, the Formation and Hegemony of Revolutionary Discourse; Political Islam in Iran

نویسندگان [English]

  • ش ش 1
  • javad jamali 2
2 allame taba tabaee
چکیده [English]

Politics are formed within a discourse, based on the duality of hostility and sympathy, or the incongruous and congrouos relationship with "other" discourses. Discourses with the definition of politics determine, on the one hand, the identity frontiers between the "insider" and "other" forces and, on the other, define the political conflicts in a community. The collapse of the Pahlavi regime and, eventually, its dismantling, was the result of a conflict among the discourses and the political Islamist discourse was at the head of them. The emergence of this discourse was more reactive than active to Pahlavi's discourse, which sought to stabilize itself in the context of the discourses of society by highlighting the other elements and marginalizing of religious discourse as non-existent.
Accordingly, the present study examines how the political process was shaped by Pahlavi's discourse and its impact on the formation of the revolutionary political discourse of Islam in a crucial period in contemporary Iranian history. In this research, the researcher is trying to show how the political formulation of Pahlavi discourse has influenced the formation of the revolutionary political discourse of Islam in Iran by the method of Laclau and Moffe’s discourse analysis and the extraction of concepts and categories related to the political concept. Our hypothesis in this paper is that the political formulation of Pahlavi discourse in the form of full hostility with religious discourse led to the politicalization of religion and the formation of revolutionary political discourse in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Politics
  • Discourse
  • Antagonism
  • Pahlavi
  • Political Islam
  1. اخوان کاظمی،مسعود و رضا دهقانی،(1395)،"تحلیل فرآیند استعلای گفتمان اسلام گرا در انقلاب اسلامی"، مجله‌ی مطالعات اجتماعی ایران،دوره‌ی نهم، شماره 3
  2. باقری دولت آبادی، علی و موسوی، سید احمد (1397)، «مفهوم انقلاب در دیدگاه شهید سید محمدباقر صدر(ره)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال دوم، شماره 5، تابستان.
  3. بهروز لک، غلامرضا،(1386)،"اسلام سیاسی و اسلام گرائی در معاصر"، فصلنامه پگاه،شماره 209
  4. بروجردی، مهرزاد،(1377)،"روشنفکران ایرانی و غرب"،تهران :نشر فرزان
  5. تاجیک، محمدرضا (1377)، "غیریت و هویت شکل‌گیری گفتمان انقلابی در ایران، پژوهشنامه‌ی متین، زمستان 1377، شماره‌ی 1
  6. حائری، عبدالهادی،" تشیع و مشروطیت در ایران"، تهران، امیر کبیر، 1364.
  7. حسنی فر،عبدالرحمن،(1396)،"کالبد شکافی قدرت سیاسی در پرتو بررسی معنای امرسیاسی" جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هشتم، شماره 3
  8. حسینی زاده،سید محمد علی،(1386)،"اسلام سیاسی در ایران، قم : انتشارات دانشگاه مفید
  9. رازی (شریف)، شیخ محمد، " آثار الحجة، قم، مؤسسه مطبوعاتی دارالکتاب، 1332.
  10. روحانی، سید حمید،(1361)،"بررسی تحلیلی از نهضت امام خمینی در ایران"،تهران: انتشارات راه امام
  11. رهبر، عباسعلی،(1392)،"قالب نهادهای مدنی ایران در عصر پهلوی"، فصلنامه علمی پژوهشی انقلاب اسلامی، س 10، ش 35
  12. سلطانی، علی اصغر،(1384)،"قدرت، گفتمان زبان:سازوکار قدرت در جمهوری اسلامی ایران"، تهران نشر نی
  13. صفا، ذبیح الله،(1394)،"تاریخ علوم نقلی در تمدن اسلام"، تهران : دانشگاه تهران
  14. فرجی،زینب (1390)،" علل ظهور وگسترش گفتمان‌های مبارز دینی در دهه‌های 40 و50 در ایران"پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران
  15. کلانتر مهرجردی، علیرضا و حسین صولتی،(1397)،"اسلام گرائی به مثابه‌ی هویت سیاسی نوین در عصر پهلوی"، فصلنامه‌ی پژوهش های سیاسی و بین المللی،سال نهم، شماره‌ی 34
  16. محمدی، حمیدرضا و دیگران،(1396)، "بازتاب نظریه‌ی منازعه‌ی تمدن ها در ایران"، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال یازدهم، شماره، چهارم
  17. نظری، علی اشرف و بهاره سازمند ( 1387 ) "گفتمان، هویت و انقلاب اسلامی"، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
  18. موفه، شانتال،(1391)،"درباره‌ی امر سیاسی"، ترجمه‌ی منصور انصاری،تهران: رخداد نو
  19. وبر،ماکس،(1374)،"اقتصاد و جامعه"،ترجمه‌ی عباس منوچهری و دیگران،چاپ اول، تهران انتشارات مولی
  20. همبلی،سایکل،(1372)،"الگار، سلسله‌ی پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج"، ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران : انتشارات طرح نو
    1. Fairclough, Norman (2001), Language & Power, London: Longman, 2nd Edition.
    2. Jorgensen, M. and Philips, L (2002). Discourse Analysis as Theory and Method, London: Sage Publication.
    3. Laclau, E. and Mouffe, C. (1985), Hegemony and Socialist Strategy, London, Verso.
    4. Schmitt, Karl, The Concept of the Political, New Brunswick, RUTGERS University press, 1976
    5. Staheli, U (2004). Competing Figures of the Limit: Dispersion Transgression, Antagonism and Indifference, London and New York: Routledge.
    6. Zherebkin, Maksym,(2009),” In Search of Theoretical Approach to the Analysis of the Color Revolution: Transition Studies and Discourse, Communist and Post-Communist Studies, 42: 199-216, available online at www. elsevier. com