گذار نسلی در تجربه جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛ پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی، قم، ایران

چکیده

جامعه­شناسان عوامل متعددی را در تغییرات اجتماعی مؤثر می­دانند. در این میان گردش بی­وقفه جمعیت از طریق از میان رفتن نسل­های قدیمی­تر و پیدایش نسل­های تازه به گونه­ای پیوسته در همه جوامع رخ می­دهد. این موضوع مورد توجه اغلب پژوهشگران علوم اجتماعی می­باشد. پدیده­هایی همچون «تفاوت نسل­ها» و یا «گسست نسل­ها» که از عوامل مؤثر در دگرگونی­های اجتماعی دوران جدید بشمار می­آیند ، محصول چنین فرایندی است. بی­گمان فاصله میان نسل پیشین و نسل جدید به دلیل تغییر در برخی باورها و تفاوت در ادبیات و منطق فهم پدیده­ها و درگیرشدن با شرایط جدید ، مطالبات تازه­ای را برای نسل تازه پدید می­آورد. جوانان در نقطه چرخش تاریخی این جابجایی نسلی قرار می­گیرند. تلاش آنان هم برای انجام تغییر و هم طرح نظریات و خواسته­های جدید با توجه به تنوع و گستردگی آنان ، در عرصه­ها و زمینه­های گوناگون نمود پیدا می­کند و از این جاست که پدیده­ای تحت عنوان «اختلاف نسلی» پیش می­آید. از آنجا که روابط بین نسلی دربردارنده همبستگی اجتماعی و منافع ملی است ، کوشش­های فراوانی برای تعیین این بخش از آسیب­های اجتماعی به وقوع پیوسته است. عبور مؤفقیت­آمیز از شرایط تحول نسلی به شرایط جامعه­پذیری بستگی دارد. جامعه­پذیری مهم­ترین عامل برای برداشتن شکاف­های اجتماعی در زمانی است که نسل­ها به طور مشخص در حال عوض شدن هستند. چنانچه الگوهای نسل­های پیشین برای نسل­ نو اقناع کننده باشد ، شکاف­های نسلی قابل تحمل بوده و جامعه دچار بحران هویت نمی­گردد.
نظام­های سیاسی مهم­ترین منبع جامعه­پذیری بشمار می­آیند که از طریق افزایش ظرفیت­های خود برای پاسخ به مطالبات و انتظارات نسل جدید کوشش می­کنند تا فاصله­ها را کاهش داده و قابل تحمل سازند. چنانچه اختلالاتی در کارکردهای نظام سیاسی پدید آید گسست میان نسل­ها رخ خواهد داد و بحران هویت پیامد آن خواهد بود. حال پرسش این است که نقش سامانه سیاسی پس از انقلاب در مناسبات نسلی چگونه بوده است؟   

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A generational transition in the Islamic Republic of Iran experience

نویسنده [English]

  • Alireza Zahiri
Research Centre for Political Thought and Sciences A CADEMY OF Islamic Sciences and Culture
چکیده [English]

Sociologists consider many factors to be effective in social change. Meanwhile, uninterrupted circulation of the population occurs through the disappearance of older generations and the emergence of new generations in all societies. This issue is of interest to most social science researchers. Phenomena such as "generational differences" or "generational disruption", which are among the factors influencing modern social change, is the result of such process. Certainly, the gap between the previous generation and the new one, creates new demands for the new generation due to: changes in some beliefs and differences in the literature and logic of understanding the phenomena and engaging with the new conditions. Young people are at the turning point of this generational shift. Their efforts to change and develop new ideas and demands, given their diversity and breadth, are manifested in different fields and contexts, and this is why phenomena called "generational difference" was born. Since intergenerational relationships involve social cohesion and national interests, there have been many attempts to recognize this segment of social harm. Successful transition from the conditions of generational transformation depends on the conditions of socialization. Socialization is the most important factor in removing social divisions at a time when generations are clearly changing. If the patterns of previous generations are persuasive for the new generation, generational gaps are tolerable and society does not suffer an identity crisis.
Political systems are the most important source of socialization that try to reduce and tolerate gaps by increasing their capacity to respond to the demands and expectations of the new generation. If disruptions are occurred to the functions of the political system, a rift will occur between generations and an identity crisis will follow. Now the question is what was the role of the post-revolutionary political system in generational relations?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Generational transition
  • generational rupture
  • socialization
  • political system
  • identity
  • identity crisis
  1. آزاد ارمکی، تقی (1382)، تجربه جهانی و گسست فرهنگی - اجتماعی در ایران، مجموعه مقالات نگاهی به پدیده گسست نسل­ها، به اهتمام علی­اکبر علیخانی ،تهران، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
  2. آزاد ارمکی، تقی (1386)، فرایند تغییر نسلی؛ بررسی فرا تحلیلی در ایران، جوانان و مناسبات نسلی، شماره اول.
  3. بیات، بهرام (1382)، تعارض ارزش­‏هاى نوجوانان باارزش­‏هاى جامعه و والدین، در نگاهى به پدیده گسست نسل‏­ها، تهران، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
  4. بیکر، ترزال (1377)، نحوه انجام تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران، انتشارات روش.
  5. جولیوس، گولد، ویلیام کولب (1376)، فرهنگ علوم اجتماعى، ترجمه مصطفى ازکیا و دیگران، تهران، مازیار.
  6. چیت‏ساز قمى، محمدجواد (1383)، هویت دینى جوانان در ایران، در هویت ایران، به کوشش على‏اکبر علیخانى، تهران، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
  7. چیت­ساز قمی، محمدجواد (1386) بازشناسی مفاهیم نسل و شکاف نسلی، نشریه جوانان و مناسبات نسلی، شماره اول، بهار و تابستان.
  8. خانیکى، هادى (1383)، «هویت و گفتمان‏هاى هویتى در ایران»، در کتاب هویت در ایران، به کوشش على‏اکبر علیخانى، تهران، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
  9. رهبرقاضی، محمودرضا و ایمانیان مفرد، زینب (1396)، «بررسی تأثیرات شبکه‌های اجتماعی مجازی بر روی هویت ملی»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، 7(2)، 116-133.
  10. ساروخانی، باقر (1375)، درآمدی بر دائره­المعارف علوم اجتماعی، تهران، انتشارات کیهان.
  11. سبحانى، جعفر (1379)، سنجش هویت ملى بین دانش‏آموزان تهرانى، پایان‏­نامه کارشناسى ارشد، تهران، جهاد دانشگاهى.
  12. سلطانی نژاد، احمد؛ جمشیدی، محمد حسین و شامیری، افشین (1396)، «نقش فن آوری اطلاعات بر تحول مفهوم هویت ملی»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، 7(2)، 22-41.
  13. شاوردى، تهمینه (1382)، «رویارویى ارزش‏­ها از تحوّل جمعیتى تا بحران آسیب­‏زا»، در نگاهى به پدیده گسست نسل‏­ها، تهران، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
  14. فاطمی، داود و اسلامی فارسانی، عباس (1397)، ارزیابی نظام ارزش‌های جامعه در دوران دفاع مقدس و دوران کنونی، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، دوره 4، شماره 2، تابستان، صص 113-150.
  15. طالبان، محمدرضا (1396)، نگرش به ارزش­های سیاسی انقلاب اسلامی: شکاف یا تفاوت نسلی، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، شماره 12، تابستان.
  16. طالبى، سکینه (1378)، تعیین هویت ملى دانش‏آموزان دختر دوره تحصیلى ابتدایى، راهنمایى و متوسطه شهر تهران، پایان­‏نامه کارشناسى ارشد، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
  17. علیخانی، علی­اکبر (1382)، نگاهی به پدیده گسست نسل­ها، تهران، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
  18. منصورنژاد، محمد (1385)، دین و هویت (مجموعه مقالات)، تهران، مؤسسه مطالعات ملی تمدن ایرانی.
  19. منطقى، مرتضى (1383)، «تأملى در روان‏­شناسى نسل سوم و چهارم انقلاب» متن خلاصه سخن‏­رانى در قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  20. ناطق‏ پور، محمدجواد (1383) «اطلاع­‏رسانى و مسائل اجتماعى»، در مسائل اجتماعى ایران (مجموعه مقالات)، تهران، انجمن جامعه ­شناسی ایران.
  21. میرجایى، سید هادى (1380)، «بررسى اعتقادات دینى و جهت ‏گیرى سکولاریستى و بنیادگرایى در بین جوانان دانشگاهى»، فصلنامه پژوهش، سال پنجم، شماره 20 و 21.