شیوه‌های نظارت و اعمال آنها در نظام مردم سالار اسلامی از منظر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه علم وصنعت ایران

چکیده

نظام جمهوری اسلامی ایران، یک نظام مردم­سالار دینی است که مشروعیت حاکمیت آن به اراده الهی است. ماهیت این نظام اقتضا می­کند که قانون اساسی آن متأثر از پایه­های حکومت اسلامی باشد و قانون­گذاری آن که بیانگر ضابطه­های مدیریت اجتماعی است بر مدار قرآن و سنت جریان یابد و افراد صالح عهده­دار حکومت و اداره کشور شوند؛ به صورتی که احکام اسلامی در همه امور جامعه و رفتار متقابل مردم و دولت اجرا گردد.
حال به منظور رعایت احکام شریعت اسلامی و تحقق آن در چارچوب حاکمیت الهی، نظارت در جامعه از ماهیت ویژه­ای برخوردار است، چراکه نظارت در صورتی که کارشناسانه و همه جانبه باشد نه تنها حسن اجرای قوانین و مقررات را تضمین می­کند؛ بلکه نقاط قوت و ضعف آن­ها را آشکار کرده و در جهت تصحیح و بهبود آن ارائه طریق می­نماید.
بر اساس این ضرورت، در این پژوهش سعی­شده با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با مراجعه به منابع کتابخانه­ای و اسناد موجود و بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که الهام­گرفته از اسلام است، به بررسی شیوه­­های نظارت و اعمال آن در نظام مردم سالاری دینی ایران بپردازیم.
یافته­های پژوهش نشان می­دهد که شیوه­های نظارت در قانون اساسی به سه شکل (مردم- رهبری- دولت) و به صورت­های مختلف یعنی نظارت مردم شامل (مردم بر مردم/ مردم بر دولت/ مردم بر رهبری) و نظارت رهبری شامل (رهبری بر قوای سه­گانه/ رهبری بر نیروهای مسلح/ رهبری بر نهادها و سازمان­های خاص حکومتی) و نظارت دولت بر دولت شامل (نظارت قوای سه­گانه بر همدیگر) انجام می­گیرد.
ضمناً این شیوه ها به چهار نوع اعمال نظارت می­کنند که عبارتند از: نظارت استطلاعی- نظارت استصوابی- نظارت استرجاعی و نظارت انضباطی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Different ways and constraints in Islamic democratic system from the perspective of Islamic Republic of Iran lawDifferent ways and constraints in Islamic democratic system from the perspective of Islamic Republic of Iran law

نویسنده [English]

  • Ahmadreza Shahali
iust
چکیده [English]

The Islamic Republic of Iran is a religious democratic system whose legitimacy is governed by divine will. The nature of this system requires that its constitution be influenced by the foundations of Islamic rule and that its legislation, which expresses the rules of social management, should flow through the Qur'an and Sunnah, and that competent people should be in charge of governing and governing the country in such a way that Islamic rulings in all matters of society. And the interaction between the people and the government.
Based on this necessity, in this research, using descriptive-analytical method and referring to available library resources and documents and in accordance with the Islamic Republic of Iran Constitution inspired by Islam, to study the methods of monitoring and its application in the democratic system. Iran's religion
At the same time, these practices monitor four types of practices, such as: intelligence monitoring, audit supervision, deductive supervision, and disciplinary supervision.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Supervision
  • Religious Democracy
  • Constitution
  • Islamic Republic
  • Supervision Supervision
1- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
2- قانون آیین­نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
3- قانون آیین دادرسی کیفری، مصوب 4/12/92 مجلس شورای اسلامی.
4-ابطحی، سید مصطفی؛ آرایش، حسن و سالاری سردری، فرضعلی، (1397)، « بررسی و تبیین حکمرانی شایسته در رویکرد حکمرانی نظام جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال 2، شماره 5، تابستان.
5-اخوان فرد مسعود و اصغری ابوطالب، (1394)، بررسی چالش­های حقوقی و نهادی نظارت همگانی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، دو فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، سال چهارم شماره نهم پاییز و زمستان 94.
6-الوانی مهدی (1390)، مدیریت عمومی، تهران، نشر نی، چاپ چهل و سوم.
7-امیر ارجمند، امیر منصور (1389)، بررسی تطبیقی نظام انتخاباتی مجلس شورای اسلامی با نظام­های متداول انتخاباتی، (پایان­نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه تهران.
8-دهخدا، علی­اکبر (1377)، لغت­نامه، تهران، نشر دانشگاه تهران، جلد دوم- چاپ اول.
9-راسخ، محمد (1390)، نظارت و تعادل در نظام حقوق اساسی، تهران، دراک، چاپ دوم.
10-علیخانی، علی­اکبر (1382)، نظارت بر نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه پژوهشی در دانشگاه امام صادق شماره 22، پاییز82 .
11-عمید زنجانی، عباسعلی (1373)، فقه سیاسی، ج 2، تهران، سپهر.
12-عمید زنجانی، عباسعلی و موسی­زاده ابراهیم (1389)، نظارت بر اعمال حکومت و عدالت اداری، دانشگاه تهران
13-عمید زنجانی، عباسعلی (1382)، شورای نگهبان و نظارت بر انتخابات، فصلنامه حکومت اسلامی شماره 30.
14-غلامی علی، بهادری علی (1392)، مفهوم ماهیت و نظارت بر اجرای سیاست­های کلی نظام، فصلنامه بررسی­های حقوق عمومی، سال دوم، شماره1، بهار 1392.
15-قاضی، ابوالفضل (1375)، بایسته­های حقوق اساسی، تهران، میزان
16-مرتضایی، احمد (1390)، نظارت استصوابی یا استطلاعی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام­خمینی e
17-مصباح، محمدتقی (1381)، نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی e
18-مهرپور، حسین و دیگران (1380)، کندوکاوی در جایگاه حقوقی سیاست­های کلی نظام، فصلنامه راهبرد، شماره 20.
19-میرمحمدی، سید محمد (1383)، الگوی نظارت و کنترل در نظام اداری جمهوری اسلامی ایران، تهران، سمت، چاپ اول.
20-هاشمی، سید محمد (1366)، مدیریت سیاسی از سیاستگذاری تا سیاستگزاری، تهران، انتشارات ریاست جمهوری.
21-هاشمی، سید محمد (1382)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج 2، دادگستر، چاپ پنجم
22-هاشمی، سید محمد (1383)، نظارت شورای نگهبان «انضباطی» است نه استصوابی و نه استطاعی، مجله مدرس علوم انسانی، شماره 4 زمستان82.
23- هاشمی، سید محمد (1385)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج 2، تهران- میزان- چاپ یازدهم.