بررسی جایگاه گفتمان عدالت در اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای علوم سیاسی و استادیار دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

یکی ازگفتمان­های اصلی اثرگذار بر پدیده­ی انقلاب اسلامی ایجاد عدالت در ابعاد اقتصادی و اجتماعی در جامعه بود. چنین هدفی در قالب شعارهای مردم پیش از انقلاب اسلامی و رهنمودهای حضرت امام خمینی در سال­های پیش از انقلاب و در آستانه­ی انقلاب به وضوح قابل ملاحظه بود. پس از انقلاب نیز این خواسته و هدف کلان در مبانی و بنیان­های قانون اساسی و اسناد بالادستی خود را نشان داد. مقاله­ی حاضر در صدد پاسخ­گویی به این پرسش است که گفتمان عدالت به چه نحوی در برنامه­های توسعه بازنمایی شده است؟ به عبارت دیگر گفتمان عدالت چه جایگاهی در اسناد بالادستی در طی چهار دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی داشته است؟ در پاسخ به این پرسش این مقاله با در نظر گرفتن سلسله مراتب اسناد بالادستی سیاست­های متاثر از گفتمان عدالت اقتصادی و اجتماعی را با استفاده از روش اسنادی گردآوری کرده و با روش تجزیه و تحلیل تفسیری آن­ها را مورد تحلیل قرار می­دهد. بررسی اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی نشان می­دهد سیاستگذار برای ایجاد عدالت از سیاستگذاری توامان در دو حوزه اقتصادی و اجتماعی استفاده نموده است. به این ترتیب که برای رفع موانع عدالت اجتماعی به ایجاد اهرم­هایی از طریق تامین و تقویت عدالت اقتصادی پرداخته است اما چنین سیاستگذاری ای در طول زمان با تغییر، تحول و تکامل مواجه بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

بررسی جایگاه گفتمان عدالت در اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران

نویسنده [English]

  • Samaneh Keshvardoost
University of Tehran
چکیده [English]

یکی ازگفتمان­های اصلی اثرگذار بر پدیده­ی انقلاب اسلامی ایجاد عدالت در ابعاد اقتصادی و اجتماعی در جامعه بود. چنین هدفی در قالب شعارهای مردم پیش از انقلاب اسلامی و رهنمودهای حضرت امام خمینی در سال­های پیش از انقلاب و در آستانه­ی انقلاب به وضوح قابل ملاحظه بود. پس از انقلاب نیز این خواسته و هدف کلان در مبانی و بنیان­های قانون اساسی و اسناد بالادستی خود را نشان داد. مقاله­ی حاضر در صدد پاسخ­گویی به این پرسش است که گفتمان عدالت به چه نحوی در برنامه­های توسعه بازنمایی شده است؟ به عبارت دیگر گفتمان عدالت چه جایگاهی در اسناد بالادستی در طی چهار دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی داشته است؟ در پاسخ به این پرسش این مقاله با در نظر گرفتن سلسله مراتب اسناد بالادستی سیاست­های متاثر از گفتمان عدالت اقتصادی و اجتماعی را با استفاده از روش اسنادی گردآوری کرده و با روش تجزیه و تحلیل تفسیری آن­ها را مورد تحلیل قرار می­دهد. بررسی اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی نشان می­دهد سیاستگذار برای ایجاد عدالت از سیاستگذاری توامان در دو حوزه اقتصادی و اجتماعی استفاده نموده است. به این ترتیب که برای رفع موانع عدالت اجتماعی به ایجاد اهرم­هایی از طریق تامین و تقویت عدالت اقتصادی پرداخته است اما چنین سیاستگذاری ای در طول زمان با تغییر، تحول و تکامل مواجه بوده است.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • عدالت
  • اسناد بالادستی
  • قانون اساسی
  • سیاست­های کلی
  • برنامه­های توسعه
  1. ابطحی، سید مصطفی؛ آرایش، حسن و سالاری سردری، فرضعلی،(1397)، بررسی و تبیین حکمرانی شایسته در رویکرد حکمرانی نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره 2، شماره 5، صص 27-64.
  2. اخوان کاظمی، بهرام،(1379)، عدالت در اندیشه ی سیاسی غرب، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره(153 و 154)، صص 75-68.
  3. اخوان کاظمی، بهرام،(1388)،گفتمان عدالت در دولت نهم. معرفت سیاسی، شماره (2)، 243-195.
  4. حاجیلویی محب، محمد مهدی، (1396)، مطالعه تطبیقی اهداف عدالت ورزانه ی حکومت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و نهج البلاغه، پژوهش های انقلاب اسلامی، 6، شماره 20، صص 99-83.
  5. خواجه سروی، غلامرضا،(1386)، فراز و فرود گفتمان عدالت در جمهوری اسلامی ایران، دانش سیاسی، شماره (6)، صص35-5.
  6. رضایی، محمد حسین،(1391)، مطالعه عدالت اجتماعی در برنامه های توسعه از نگاهی نو، مدیریت اسلامی، شماره(4)صص 54-33.
  7. شمسینی غیاثوند، حسن، (1382)، گفتمان عدالت در اندیشه ی سیاسی غرب، راهبرد، شماره (30)صص334-324.
  8. فوزی، یحیی،(1393)، عدالت در اندیشه ی سیاسی اسلام: مفهوم شناسی و راهبردها، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، شماره(1)،صص96-63.
  9. قریشی، فردین و علیزاده اقدم، محمدباقر و زایرکعبه، رحیم،(1396)، تحول گفتمان عدالت در ایران: مطالعه موردی دولتهای محمود احمدی نژاد و حسن روحانی، جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، سال ششم ، شماره( 2) صص180-143.
  10. گلستانی، صادق (1385)، بررسی جایگاه عدالت اجتماعی درسیره پیامبر اعظم، تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، شماره (11)، صص206-181.
  11. متن کامل قانون اساسی https://www.lu.ac.ir/uploads/123456_20436.pdf
  12. قانون برنامه ی دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران http://rc.majlis.ir/fa/law/show/92488
  13. قانون برنامه ی سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/93301
  14. قانون برنامه ی چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/94202
  15. قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/790196
  16. قانون برنامه پنج ساله ی ششم توسعهی جمهوری اسلامی ایران: http://mpo-es.ir/Index.aspx?page_=dorsaetoolsenews&lang=1&tempname=bodjehmain&sub=4&PageID=6174&PageIDF=0&BlockName=tool_dorsaetoolsenews_sample_bodjehmain_block132&isPopUp=false