اسلامِ سیاسی؛ چالشی ژئوپلیتیکی در روابط ایران و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

از زمان شکل گیری پیمان آتلانتیک شمالی در سال 1949 تا کنون، شش مفهوم استراتژیک برای تحول در ناتو به عنوان یکی از کنشگران فعال در ژئوپلیتیک جهانی، پدید آمده است که «مشارکت فعال؛ دفاع مدرن»، سومین مفهوم استراتژیک پیمان پس از جنگ سرد است. اولین مفهوم استراتژیک ناتو پس از جنگ سرد در اجلاس رم در نوامبر 1991 منتشر و دومین، در زمان برگزاری اجلاس واشنگتن در ماه آوریل 1999، پنجاهمین سالگرد پیمان، سند رم به روز شد. سومین مفهوم نوین استراتژیک ناتو، موضوع اصلی مقاله حاضر است که نویسنده تلاش دارد با بهره بردن از چارچوب نظری سندشناسی مفهوم نوین استراتژیک ناتو، به این پرسش اصلی پاسخ دهد که رویکرد نوین ناتو برای دهه پیش رو نسبت به اسلامِ سیاسی چیست؟. با روش تحلیل محتوا و با استفاده از ابزار منابع کتابخانه ای، فرضیه اصلی مقاله عبارت است از این که «رویکرد ژئوپلیتیکی ناتو به امنیت در ابعاد نظامی، سیاسی و اجتماعی در قالب تفکیک «خود» و «دیگری» نمایان شده است و لذا اسلامِ سیاسی رشد یافته از انقلاب اسلامی ایران به عنوان چالشی ژئوپلیتیکی، رقیب ایدئولوژیک برای حاکمیت ارزش های لیبرال دموکراسی ناتو در دهه پیش رو شناسایی شده که مفهوم نوین استراتژیک ناتو سعی در مهار آن دارد». یافته های مقاله حاضر نشان داد، انقلاب اسلامی ایران به عنوان یک تحول بزرگ سیاسی واجتماعی با استقرار نظام سیاسی اسلامی مبتنی بر ارزش های اصیل اسلامی و تشیع در عصر هژمونی ارزش های غربی در ژئوپلیتیک جهانی توانست اهمیت یافتن گفتمان اسلامِ سیاسی، احیای هویت اسلامِ سیاسی و قدرت یابی اسلامِ سیاسی در سطوح ملی و بین المللی را سبب شود تا جایی که بسیاری معتقدند ادامه تحولات رخ داده در پس از انقلاب اسلامی ایران که منجر به شروع روند تغییر در توازن هندسه جهانی قدرت شده است از جمله رشد گرایش ها به اسلامِ سیاسی، موج اعتراضات مردمی بر ضد ارزش های غربی، تحولات بیداری اسلامی و ...، متاثر از روح انقلابی گری موجود در فرهنگ اسلامِ سیاسی شیعه است
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Political Islam; A Geopolitical Challenge in Iran and the North Atlantic Treaty Organization’s Relations

نویسندگان [English]

  • Seyyed Abbas Ahmadi 1
  • Majid Gholami 2
1 Assistant Professor of Geopolitics and Political Geography and Faculty Member of Tehran University, Tehran, Iran
2 PhD student in Geopolitics and Political Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Since the formation of the North Atlantic Treaty in 1949, six strategic concepts  for NATO's transformation have emerged as one of the most active actors in  the global geopolitics, from which the third strategic concept of the post-Cold
War is the "active partnership, modern defense". The first NATO post-Cold  War strategic concept was published at the Rome Summit in November 1991, and the second one in the Washington Summit in April 1999, which was
updated on the fiftieth anniversary of the Treaty of Rome. The third strategic concept of NATO is the main theme of the present paper, and the author using the theoretical framework of the syllogism of NATO's new strategic concept,
tries to answer the original question “what is the new NATO approach to political Islam over the past decade?’ Using the content analysis method and library resources tools, the main hypothesis of the paper is that "NATO's
geopolitical approach to security is reflected in its military, political and social dimensions in the form of a distinction between "self" and "other" and therefore the political Islam has developed from the Islamic Revolution of Iran
as a geopolitical challenge to it and has been identified as an ideological rival for the rule of NATO's liberal democratic values over the past decade, and NATO's new strategic concept seeks to control it." The findings of this article
showed that the Islamic Revolution of Iran as a major political and social development with the establishment of the Islamic political system based on genuine Islamic values and Shi'ism in the age of hegemony of Western values
in the world's geopolitics was able to highlight the discourse of political Islam, revival the identity of political Islam and the empowerment of political Islam at the national and international levels so many believe that the continuation
of the changes that took place after the Islamic Revolution of Iran, which led to the beginning of the process of changing the balance of global geometry of power, including the growth of trends in political Islam, the wave of popular protests against Western values, Islamic awakening and ... are influenced by revolutionary spirit of the Shi'a political Islam culture.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geopolitics
  • NATO
  • Strategic New Concept
  • Islamic Revolution of Iran
  • Shi’ism and Political Islam
احمدی، سید عباس. (1390). ایران، انقلاب اسلامی و ژئوپولیتیک شیعه. تهران: اندیشه سازان نور.
اخوان مفرد، حمیدرضا. (1381). ایدئولوژی انقلاب ایران. تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
افشردی، محمدحسین و حسین اکبری. (1391). تاثیر عوامل ژئوپلتیکی شیعه بر توسعه نفوذ انقلاب اسلامی در مجموعه مقالات همایش ژئوپلتیک شیعه. تهران: انجمن ژئوپلتیک ایران.
امرایی، حمزه. (1382). «انقلاب اسلامی ایران و جنبش­های اسلامی معاصر». تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ایزدی، پیروز. (1380). درآمدی بر سیاست خارجی ج . ا. ایران. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
بشیریه، حسین. (1382). انقلاب و بسیج سیاسی. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
توال، فرانسوا. (1383). ژئوپولیتیک شیعه. ترجمه کتایون باصر، تهران: ویستار.
حافظ نیا، محمدرضا. (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلتیک. مشهد: انتشارات پاپلی.
خانی، علی عبدالله. (1389).نظریه های امنیت.تهران: چاپ اول، انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.
خواجه سروی، غلامرضا و صدیقه نوری. (1391). تاثیر انقلاب اسلامی ایران بر ژئوپلتیک تشیع در مجموعه مقالات همایش ژئوپلتیک شیعه. تهران: انجمن ژئوپلتیک ایران.
درخشه، جلال.(1387). گفتارهایی درباره انقلاب اسلامی ایران. تهران:دانشگاه امام صادقb
دهقان، حمید. (1384). انقلاب اسلامی نقطه عطفی در تاریخ. قم: مدین.
دهقانی فیروز آبادی، سید جلال. (1390)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: چاپ دوم، سمت.
شفیعی فر، محمدرضا. (1378). «درآمدی بر مبانی فکری انقلاب اسلامی». قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه­ها.
طاهری، سید مهدی. (1388). بازخوانی تاثیرات انقلاب اسلامی ایران بر بیداری مسلمانان. قم: پژوهشگاه بین المللی المصطفی.
ظهیری نژاد، مهناز. (1382). مناسبات امام خمینیv با حرکت­ها و مبارزان اسلامی (در سال­های 57 - 1343). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
عزتی، ابوالفضل. (1381). اسلام انقلابی و انقلاب اسلامی. تهران: نشر هدی.
عمید زنجانی، عباسعلی. (1381). انقلاب اسلامی ایران: علل، مسائل و نظام سیاسی. قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در دانشگاه­ها.
غلامی، مجید. (1392). پیش به سوی ناتو3. تهران: آرنا.
فاضلی نیا، نفیسه. (1386). ژئوپولیتیک شیعه و نگرانی غرب از انقلاب اسلامی. قم: موسسه شیعه شناسی.
قالیباف، محمدباقر و امیر قدسی. (1391). ژئوپلتیک ایران در محاق ژئوپلتیک شیعه (رویکردی انتقادی به نظریه ژئوپلتیک شیعه) در مجموعه مقالات همایش ژئوپلتیک شیعه. تهران: انجمن ژئوپلتیک ایران.
کاظمی دینان، مرتضی. (1388). علل خیزش شیعیان حاشیه جنوبی خلیج فارس (عربستان سعودی، بحرین و کویت). قم:موسسه شیعه شناسی.
متقی زاده، زینب. (1384). جغرافیای سیاسی شیعیان منطقه خلیج فارس. قم: موسسه شیعه شناسی.
محمدی، محمود. (1389).  اثر ماموریت­های جدید ناتو برمنافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
مطهری، مرتضی. (1368). پیرامون انقلاب اسلامی. تهران: صدرا، چاپ پنجم.
احمدی، سیدعباس و محمدرضا حافظ نیا. (1389). موانع و شیوه­های بازدارنده تجدید حیات شیعه در جهان، فصلنامه شیعه شناسی، شماره30،تابستان.
کرامر، مارتین. (2012). مجموعه مقالات کنفرانس بین المللی تشیع، مقاومت و انقلاب 1984. دانشگاه تل آویو به نقل از www.Ahlebayt.porseman.ir.
Børgensen, Berit Kaja. (2011). NATO and International Terrorism: Can NATO Move Beyond Controversy?.Copenhagen: DIIS REPORT.
Børgensen, Berit Kaja. (2011). NATO and International Terrorism: Can NATO Move Beyond Controversy?.Copenhagen: DIIS REPORT.
Medcalf, Jennifer. (2005).NATO : a beginners guide. Oxford: Oneworld Publications.
Ringsmose, Jens & Sten Rynning.(2009). Come Home, NATO? The Atlantic Alliance’s NewStrategic Concept. Copenhagen: DIIS Report.
Wittmann, Klaus. (2011). An Alliance for the 21st Century? Reviewing NATO’s New Strategic Concept.Copenhagen: DIIS REPORT.
Hounshell, Blake.(2011). Revolution in the arab Word. Foreign Policy, Vol 53.
Inbar, Efraim. (2007). How Israel Bungled the Second Lebanon War, Middle East Quarterly, Summer.
Kissinger, Henry. (2006). The Next Steps with Iran. The Washington Post, 31 July.
Lutz, Meris. (2011). Iran’s Supreme Leader Calls Uprising an Islamic Wakening, Losangles Times, Feb, 04.
Spindle, Bile. (2011). The New Cold War. Wall Street Jornal, Apr, 16.
Toje, Asle. (2008). The EU, NATO and European Defence – A Slow Train Coming.EUISS OccasionalPaper, Vol.74, December.
Lewis, Bernard. (1999). Speech at payan university, Israel. Available at: tau.ac.il/dayancenter/lewis
Nasr, Vali. (2006). Behind the Rise of the Shiites. Available at:  www. Belfercenter.org.
Pedlow, Gregory W. Pedlow (ed.), NATO Strategy Documents 1949–1969, http://www.nato.int/docu/stratdoc/eng/intro.pdf.
Podhoretz, Norman. (2008). The Case for Bombing Iran, and Stopping Iran:Why the Case for Military Action Stands. Available at:  www.commentarymagazine.com.
Telhami, Shibly. (2008). Annual Arab Public Opinion Poll, March2008, Brookings Institute, http://brookings.edu/media/Files/events/2008, Seeing Iran: rough an American Prism.
Rubin, Michael. (2007). "Iranian Strategy in Iraq" (lecture, University of Haifa, Israel, 13 March 2007, http://www.aei. org/publications/pubID.26500/pub_detail.asp.