آینده‌ پژوهی انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دوره دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

آینده‌پژوهی به لحاظ هستی‌شناسی پست‌مدرن بوده و عدم قطعیت اصل حاکم بر آن است. هدف آینده‌پژوهی نه «پیش‌بینی» بلکه «درنظرگرفتن» است. آینده‌پژوهی مطالعة آینده‌هاست و سه آینده «ممکن»، «محتمل» و مطلوب(مرحج) را به صورت همزمان در نظر می‌گیرد. با تقسیم مطالعات انقلاب به سه قلمرو فلسفة انقلاب، تئوری‌های انقلاب و نتایج انقلاب، پژوهش حاضر، در قلمرو مطالعات نتایج انقلاب‌ها جای می‌گیرد و می‌کوشد با استفاده از تکنیک‌هایی که مطالعات آینده‌پژوهی در اختیار می‌گذارد، آیندة انقلاب اسلامی ایران را مورد مطالعه قرار دهد. تکنیک مورد استفاده در این پژوهش سناریونویسی است. در این راستا با در نظر گرفتن روند برنامه‌های اجرایی نیروهای اجتماعی مختلف فعال در نظام سیاسی جمهوری اسلامی، در قالب سه سناریوی «استحاله انقلاب اسلامی»، «براندازی انقلاب اسلامی» و «ترقی و پیشرفت انقلاب اسلامی»، آینده‌های ممکن، محتمل و مرحجّ  پیش‌روی این انقلاب را بررسی می‌کند. از این سناریوهای سه‌گانه، دو سناریوی نخست، جزء آینده‌های نامطلوب و منفی قلمداد شده و سناریوی سوم نیز آیندة مطلوب و مثبت به شمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Islamic Revolution of Iran’s Future Studies

نویسندگان [English]

  • saeed hajinaseri 1
  • Najaf Sheikh Sarai 2
1 Assistant Professor, Department of Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Ph.D. student of political science, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Future study is a postmodernist ontology and the uncertainty is its governing principle. The goal of future study is not to "predict" but "to take attention to". The future study is a study of the future and simultaneously, considers the three “possible”, “probable” and “desirable” future (preferable). By dividing the revolutionary
studies into three categories of revolutionary philosophy, theories of revolution and the results of revolution, the present study is in the field of studies of the results of revolutions and strives to study the
future of the Islamic revolution of Iran using the techniques of future studies. Accordingly, in this research, using the scenario planning - which is considered as one of the most important methods of future
studies – we are trying to predict the possible and probable future prospects of the Islamic Revolution of Iran and will review which one of them will be appear. In this regard, considering the existing and influential social forces in the field of politics in Iran, three scenarios are "transformation of revolution", "overthrow of revolution" and "progress and advancement of revolution".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Scenario Planning
  • Islamic Revolution
  • Transformation
  • subversion
  • progression and advancement

مراجع

  1. احتشامی، انوشیروان (1385)، گذار از بحران جانشینی، ترجمه زهره پوستین ‌چی و ابراهیم متقی، تهران: نشر قومس.
  2. احتشامی، انوشیروان (1387)، سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی، ترجمه ابراهیم متقی و زهره پوستین‌ چی، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  3. اسلاتر، ریچارد و همکاران (1390). نواندیشی برای هزاره نوین؛ مفاهیم، روش­‌ها و ایده‌­های آینده ‌پژوهی، ترجمه عقیل ملکی فر و همکاران، تهران، موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده ‌پژوهی علوم و فناوری‌­های دفاعی.
  4. اسلاتر، ریچارد (1386). دانش ‌واژه آینده‌ پژوهی، ترجمه عبدالمجید کرامت زاده و دیگران، تهران، موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده ‌پژوهی علوم و فناوری‌­های دفاعی.
  5. اسماعیلی، بهمن (1384). انتخابات مجلس هفتم، جلد اول، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  6. اسماعیلی، حمیدرضا (1394). ایدئولوژی اصلاحات؛ اصلاحات به روایت حلقه آیین، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
  7. برینتون، کرین (1390)، کالبدشکافی چهار انقلاب، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات زریاب.
  8. بشیریه، حسین (1382). انقلاب و بسیج سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ پنجم.
  9. بشیریه، حسین (1387). دیباچه­‌ای بر جامعه‌ شناسی سیاسی ایران (دوره جمهوری اسلامی)، تهران: انتشارات نگاه معاصر.
  10. بیو، والدن و همکاران (1376)، پیروزی سیاه: ایلات متحده، تعدیل ساختاری و فقر جهانی، ترجمه احمد سیف و کاظم فرهادی، تهران: انتشارات نقش جهان.
  11. پتراس، جیمز. ویوکس، استیو (1380)، تعدیل ساختاری چیست؟؛ مندرج در مجموعه مقالات جهانی کردن فقر و فلاکت؛ استراتژی تعدیل ساختاری در عمل، گردآوری و ترجمه احمد سیف، تهران: انتشارات آگه.
  12. تراب‌زاده جهرمی و دیگران (1392). بررسی ابعاد و مولفه­‌های اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران در اندیشه حضرت آیت ‌الله خامنه­‌ای، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 32، بهار، ص 46  - 31.
  13. حجاریان، سعید (1379 ب). تاوان اصلاحات، تهران: موسسه تحقیقات و نشر مرکز.
  14. حجاریان، سعید (1386). دفاع از ایده فشار از  پایین و چانه زنی در بالا، روزنامه اعتماد، 11 دی.
  15. حجاریان، سعید (1397 الف). جمهوریت؛ افسون‌ زادیی از قدرت، تهران: انتشارات طرح نو.
  16. حسین‌پور، داوود و دیگران (1395). رابطه مدیریت جهادی و استراتژی­‌های اقتصاد مقاومتی، فصلنامه پژوهش­‌ها و سیاست­‌های اقتصادی، سال بیست ‌وچهارم، شماره 79، پاییز، ص 99 - 122.
  17. حضرت آیت ‌الله خامنه­‌ای، سیدعلی (1388). سخنرانی در خطبه نماز جمعه، 29/ 3/ 1388، مندرج در تاریخ وقایع انتخابات؛ موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت.
  18. خاتمی، محمد (1376). ویژه­‌نامه اسلام.
  19. دارابی، علی (1388)، جریان ‌شناسی سیاسی در ایران، تهران، سازمان انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  20. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1388)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات سمت.
  21. رفیع‌پور، فرامرز (1380)، توسعه و تضاد، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  22. روزنامه اطلاعات، 26/03/ 1392.
  23. روزنامه ایران، 6/10/ 1381.
  24. روزنامه همبستگی، 11/8/1381
  25. روزنامه همبستگی، 14/ 6/ 1384
  26. سفیری، مسعود (1378). حقیقت­‌ها و مصلحت­‌ها؛ گفت و گو با هاشمی رفسنجانی، تهران: نشر نی.
  27. سلطانی، علی ‌اصغر (1384).  قدرت، گفتمان، زبان؛ سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی، تهران: نشر نی
  28. سلیمی، حسین (1384). کالبدشکافی ذهنیت اصلاح­‌گرایان، تهران: انتشارات گام نو.
  29. شمسی، عبدالله (1390)، حزب کارگزاران سازندگی، قم: پژوهشکده تحقیقات اسلامی، انتشارات زمزم.
  30. شوارتز، پیتر (1390). هنر دورنگری: برنامه­‌ریزی به آینده در دنیای با عدم قطعیت، ترجمه عزیز علیزاده، تهران، موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده ‌پژوهی علوم و فناوری­‌های دفاعی.
  31. علی‌نژاد، مسیح (1383). گذار و نظری بر تحصن در ششمین دوره مجلس شورای اسلامی، تهران: نشر رسانش.
  32. عنایت‌الله، سهیل (1393). پرسش از آینده: روشها و ابزارهای تحول سازمانی و اجتماعی، ترجمه مسعود منزوی، تهران، موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده ‌پژوهی علوم و فناوری­‌های دفاعی.
  33. غنی نژاد، موسی (1381)، درباره‌­ی هایک، تهران: انشارات نگاه معاصر.
  34. فوزی، یحیی (1384)، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی ایران، جلد دوم، تهران: موسسه چاپ و نشر عروج.
  35. قوچانی، محمد (1379)، یقه ‌سفیدها، جامعه ‌شناسی نهادهای مدنی در ایران امروز، تهران: انتشارات نقش و نگار.
  36. کاشی، غلامرضا (1379). جادوی گفتار؛ ذهنیت فرهنگی و نظام معانی در انتخابات دوم خرداد، تهران: نشر موسسه فرهنگی آینده ‌پویان.
  37. کاویانی، حمید (1379). پیشگامان اصلاحات؛ نقش سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران در تحولات سیاسی دهه 70، تهران: نشر روزنامه سلام.
  38. کردزاده کرمانی، محمد (1380)، اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین ‌المللی.
  39. کروبی، مهدی. بیانیه مهدی کروبی، 24/3/1388.
  40. گارتون اش، تیموتی (1393). فانوس جادو؛ انقلاب­‌های 1989 به روایت شاهد عینی، تهران: انتشارات آگه.
  41. گری، جان (1379)، فلسفه‌­ی سیاسی هایک، ترجمه­‌ی خشایار دیهیمی، تهران: انتشارات طرح نو.
  42. گیلبرت، فیلیکس (1392). انقلاب، مندرج در  وینر، فیلیپ (سرویراستار)، فرهنگ اندیشه‌­های سیاسی، ترجمه­‌ی خشایار دیهیمی، تهران: نشر نی.
  43. مدیسون، جی پی (1378). اقتصاد سیاسی جامعه مدنی، ترجمة قدرت احمدیان، تهران: نشر سفیر.
  44. مصلی‌ نژاد، غلامعباس (1384)، آسیب‌ شناسی توسعه اقتصادی در ایران، تهران: نشر قومس.
  45. موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت (1390). تاریخ قایع انتخابات هشتادوهشت، جلد دوم، تهران: موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت.
  46. موسوی، میرحسین، بیانه شماره یک، 23/3/ 1388.
  47. موسوی، میرحسین، بیانیه شماره شش، 31/3/1388.
  48. موسوی، میرحسین، نامه به شورای نگهبان، 24/3/1388.
  49. مومنی، فرشاد (1393)، اقتصاد ایران در دوران تعدیل ساختاری، تهران، انتشارات نقش و نگار.
  50. مومنی، فرشاد (1394)، اقتصاد سیاسی توسعه در ایران امروز، تهران: انتشارات نقش و نگار.
  51. میلانی، محسن (1388)، شکل­‌گیری انقلاب اسلامی؛ از سلطنت تا جمهوری اسلامی، ترجمه مجتبی عطارزاده، تهران: انتشارات گام نو.
  52. نیلی، مسعود و همکاران (1376)، اقتصاد ایران، تهران: سازمان برنامه و بودجه، موسسه عالی پژوهش در برنامه‌­ریزی و توسعه.
  53. هانتینگتون، ساموئل (1378). برخورد تمدن­‌ها و بازسازی نظم جهانی، ترجمه محمدعلی حمید رفیعی، تهران: نشر دفتر پژوهش­‌های فرهنگی
  54. هایک، فردریش فون (1390)، راه بردگی، ترجمه‌­ی فریدون تفضلی و حمید پاداش، تهران: نشر نگاه معاصر.
  55. یارخی، حسین ‌علی (1395). همراه ‌سازی بخشی در جمهوری اسلامی ایران، رابطه دولت و طبقات اجتماعی در ایران پس از انقلاب، پایان­‌نامه دوره دکتری، دانشگاه تهران.
  56. حضرت آیت‌الله خامنه­‌ای، سید علی (1385). بیانات در مراسم هفدهمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی مندرج در دفتر حفظ و نشر آثار حضرت  آیت‌الله خامنه­‌ای، به نشانی اینترنتی ؛ http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3341.
  57. حضرت آیت‌الله خامنه­‌ای، سید علی (1390). بیانات در دیدار دانشجویان کرمانشاه، مندرج در دفتر حفظ و نشر آثار حضرت  آیت‌الله خامنه­‌ای، به نشانی اینترنتی ؛ http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=17597.
  58. حضرت آیت‌الله خامنه­‌ای، سیدعلی (1382). بیانات در دیدار کارگزاران نظام، مندرج در دفتر حفظ و نشر آثار حضرت  آیت‌الله خامنه­‌ای، به نشانی اینترنتی http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3186
  59. حضرت آیت‌الله خامنه­‌ای، سیدعلی  (1383). بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان‌ رهبری، مندرج در دفتر حفظ و نشر آثار حضرت  آیت‌الله خامنه­‌ای، به نشانی اینترنتی؛ http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8588
  60. حضرت آیت‌الله خامنه­‌ای، سیدعلی (1389). بیانات در دیدار جمعی از کارآفرینان سراسر کشور، مندرج در دفتر حفظ و نشر آثار حضرت  آیت‌الله خامنه­‌ای، به نشانی اینترنتی؛ http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=10077.
  61. آیت‌الله خامنه­‌ای، سیدعلی(1392). ابلاغ سیاست­‌های کلی اقتصاد مقاومتی، مندرج در دفتر حفظ و نشر آثار حضرت  آیت ‌الله خامنه­‌ای، به نشانی اینترنتی؛ http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=25370.
  62. در روز 9 دیچه گذشت؟ مندرج در خبرگزاری مشرق، به نشانی اینترنتی: http://www.mashreghnews.ir/fa/news/273873.
  63. سناریوهای هنجاری، مندرج در موسسه افق آینده‌ پژوهی راهبردی، به نشانی اینترنتی: http://www.iran-futures.org.
  64. نتیجه پایانی دهمین انتخابات ریاست جمهوری، مندرج در پایگاه خبری تحلیلی تابناک، به نشانی اینترنتی؛ http://www.tabnak.ir/fa/news/51716.

[1]Amuzegar, Jahangir(1992),The Iranian Economy before and after the Revolution, Middle East Journal, Vol. 46, No. 3, pp. 413-425.

[2]Fukuyama, Francis (1992), The End of History and the last man, the free press: New York.

[3]Mietzner, Dana. Reger, Guido (2004). Scenario Approaches – History, Differences, Advantages and Disadvantages, EU-US Seminar: New Technology Foresight, Forecasting & Assessment Methodes, Seville, 13-14 May.

[4]Milani. Mohsen (1993), The Evolution of the Iranian Presidency: From Bani Sadr to Rafsanjani, British Journal of Middle Eastern Studies, Vol. 20, No. 1 (1993), pp. 83-97.

[5]Morris, Miller (1991), Debate and Environment: Converging Crises, New York: United Nations Publications.

[6]Mozaffari, Mehdi (1993), Changes in the Iranian Political System after Khomeini's Death, Political Studies, XLI, 1993.

[7]Niiniluoto, Ilkka (2001). Futures studies: science or art?, Futures : 371–377, accessible at www.elsevier.com/locate/futures.

[8]Rupnic, Jacques (1995). The Post-Totalitarian Blues, Journal of Democracy6, April, no. 2, p 62.

فصلنامه علمی پژوهش های انقلاب اسلامی
دوره 6، شماره 21
تیر 1396
صفحه 129-152

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار