بررسی تحلیلی مراسم سوگواری امام حسین(ع) از منظر سفرنامه‌های اروپایی عصر صفوی و تاثیر آن در پیروزی انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

تاریخ صفویه در ترویج سنتهای اعتقادی  شیعه به ویژه سوگواری امام حسین تاثیر بسیاری داشته است، با توجه به سیاست مذهبی حکومت، مراسم سوگواری امام حسین بسیار باشکوه و آزادانه برگزار می­گردید. هدف اصلی پژوهش، بازشناسی این مراسم ازنگاه ناظران اروپایی و در نتیجه تاثیر آن در انقلاب اسلامی  است. لذا مسئله اصلی این است که مراسم سوگواری امام حسین درسفرنامه­های اروپایی عصر صفوی چگونه انعکاس یافته و دیدگاه آنها چه بوده است؟ و تاثیرآن در انقلاب ما چه بوده است؟ در پی آن، این فرضیه طرح می­گردد که سیاحان اروپایی به اهمیت و عظمت مراسم سوگواری محرم در نزد ایرانیان اشاره داشتهو گزارش­های آن­ها در این زمینه ترکیبی از اخبارصحیح و نادرست است.
با بررسی سفرنامه­های اروپاییان عصر صفوی می­توان نتیجه گرفت گاه روح الحادی و مادیگراینه انان نیز هست که مراسم سوگواری امام حسین در عصر صفوی با حمایت دولت صفوی رشد و توسعه یافت و در عین حال با رسوم غیر مذهبی و خرافی نیز آمیخته گردید و به مرورشکل مذهبی گرفت. ایجاد همبستگی و استمرار فرهنگ دینی، وفاق اجتماعی، جامعه‌ پذیری  و بازیابی هویت دینی از کارکردهای مهم این مراسم می‌­باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analytical Review of the Mourning Ceremony of Imam Hussein from the Perception of the European Travelogues in Safavid Era and Its Impact on the Victory of the Islamic Revolution of Iran

نویسندگان [English]

  • ramezan rezaei 1
  • mohammad shoormeij 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic History and Civilization, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of History, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Safavid history has had a great influence on the promotion of Shiite beliefs, especially the mourning of Imam Hussein. Regarding the religious policy of the state, Imam Hussein's mourning ceremony was very magnificent and freely held. The main goal of the study is to recognize the ceremony from the point of view of European observers and as a result, its impact on the Islamic revolution. The main questions are, ‘How the mourning ceremony of Imam Hussein was reflected in the itineraries of the European tourists of Safavid era and what was their view? What impacts have had in our revolution?’ By examining the itineraries of the Safavid Europeans, which have deduced from their atheistic spirit and materialism, we can conclude that Imam Hussein's mourning ceremony in Safavid era grew with the support of the Safavid government and was also mixed with non-religious and superstitious traditions. It became a religious figure. Creating solidarity and continuity of religious culture, social consensus, socialization and restoring religious identity are some of the important functions of this event.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mourning Ceremony
  • Imam Hussein
  • Safavid
  • European Tourists
  • Taziyeh Ashoura
  • and Developments of Iran
  1. امام خمینی،  سید روح‌الله موسوی خمینی، صحیفه امام«، مجموعه آثار امام خمینی  ،۱۳۷۲، تهران
  2. ،ابی مخنف، وقعةالطف، قم: موسسه النشر الاسلامی، 1367 هـ . ش.
  3. اولئاریوس، آدام، (1363)، سفرنامه (بخش ایران)، ترجمه احمد بهپور، تهران، ابتکارنو.
  4. آژند، یعقوب، (1385)، نمایش در دوره صفوی، تهران، انتشارات ارشاد اسلامی.
  5. ابن اثیر، عزالدین علی، (1354)، تاریخ کامل ایران، ترجمه حسن روحانی، ج5،تهران، اساطیر.
  6. بلو کباشی، علی، (1383)، تعزیه­خوانی حدیث قدسی مصائب در نمایش آیینی، تهران، امیرکبیر.
  7. بیضایی، بهرام، (1385)، نمایش در ایران، تهران، روشنفکران و مطالعات زنان.
  8. تاورنیه، ژان باتیست، (1363)، سفرنامه، ترجمه ابوتراب نوری، تجدیدنظر حمیدشیرانی، تهران، سنایی.
  9. پرغو،محمدعلی و غلامزاده صدیقه، (1394)، «عزاداری محرم در عهد صفویه، یک بررسی جامعه شناختی»، فصلنامه تاریخ اسلام، س 16، ش 3، مسلسل 63، صص 35 - 69.

10.چلکووسکی، پتر، (1367)، تعزیه هنربومی، پیشرو ایران، ترجمه داود حاتمی، تهران، علمی و فرهنگی.

11.دلاواله، پیترو، (1380)، سفرنامه، ترجمه محمود بهفروزی: ج2، تهران، قطره.

12.----، -----، (1370)، سفرنامه، ترجمه شعاع­الدین شفا، تهران, علمی و فرهنگی.

13.رضائی، رمضان، نقش مدارس عصر صفویه در گسترش تشیع دوازده ‏امامی، مقاله 3، دوره 47، شماره 2، پاییز و زمستان1393، صفحه 216-197، دانشگاه تهران.

14.سید محسن امین، امام حسینb و حماسه کربلا، ترجمه ناصر پاکپرور، تهران: واحد تحقیقات اسلامی، 1366،

15.شاردن، ژان، (1372)، سفرنامه، ترجمه اقبال یغمایی، تهران، توس.

16.علامه سید مرتضی عسکری، معالم المدرستین، بیروت: موسسه النعمان، 1410.

17.علی بن موسی بن جعفر بن طاووس، اللهوف فی قتلی الطفوف، نجف مطبعة الحیدریه، 1369 هـ . ق،

18.فقیهی، علی­اصغر، (1378)، تاریخ آل­بویه، تهران، سمت.

19.فیگوئروا، دن گارسیا دسیلوا، (1363)، سفرنامه، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران، نشرنو.

20.قیام عاشورا در کلام و پیام امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1373تهران.

21.کاتف، فدت آفاناس یوچ، (1356)، سفرنامه، ترجمه محمدصادق همایون­فرد، تهران، کتابخانه ملی ایران.

22.کمپفر، انگلبرت، (1363)، سفرنامه، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی.

23.کارری، جووانی فرانچسکو جملی، (1348)، سفرنامه، ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تبریز، اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی، با همکاری فرانکلین.

24.کبیر، مفیزالله، (1362)، ماهیگیران، تاجدار، ترجمه مهدی افشار، تهران، زرین.

25.گیدنز،آنتونی، (1376)، جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران، نی.

26.مجلسی، بحارالأنوار، تهران، المکتبةالأسلامیة، 1393 هـ

27.مدنی – فارسی، محمدرضا، رستاخیز عاشورا، سال انتشار: 1355 هـ. ش،

28.مطهری، مرتضی، (1381)، حماسه حسینی، ج1، تهران، صدرا.

29.مرتضی مطهری، 1341 «مشکل اساسی در سازمان روحانیت»، در بخشی دربارۀ مرجعیت و روحانیت، تهران.

30.نجف زاده، مهدی، (1389)، «صورتبندی مذهبی، سیاسی جامعه ایرانی در عصر صفویه»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 4، شماره1، بهار1389، صص 337 - 354.

31.کربن، هانری، آئین جوانمردی، ترجمه احسان نراقی، نشر نو، 1363.

32.نصرآبادی، محمدطاهر، (1317)، تذکره نصرآبادی، کوشش وحید دستگردی، تهران، بی نا.

  1. Calmard,Jean,(1996), Shiei Ritual and power, in:Safavid Persia: the history and politics of an Islamic society,edited by Charles Melville I.B. Thuris & Co Ltd New York Publishers London Published in association.