واکاوی پیامدهای گذار به سیاست خارجی مستقل پس از انقلاب اسلامی (ارائه چارچوبی تحلیلی بر اساس متن قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ، تمدن و انقلاب اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری مدرسی انقلاب اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

گذار از سیاست خارجی وابسته به سیاست خارجی مستقل را باید از اصلی­ترین نتایج انقلاب اسلامی ایران به­شمار آورد. امری که صراحتاً در متن قانون اساسی ج.ا.ایران بدان تصریح شده است. تاکید رهبران انقلاب اسلامی بر استمرار تام و تمام این سیاست آثار و پیامدهای متعددی داشته است. فارغ از آثار مثبت اتخاذ این سیاست نباید از هزینه­های پرداخت­شده برای دنبال نمودن این رفتار غفلت شود. جنگ تحمیلی هشت ساله و تحریم­های همه­جانبه علیه ملت ایران تنها دو مورد از هزینه­های استقلال­طلبی جمهوری اسلامی ایران در طی این چند دهه بوده است.در این پژوهش با بهره­‌مندی از روش توصیفی - تحلیلی ضمن جمع­‌آوری اطلاعات به شیوه‌ کتابخانه­‌ای تلاش شده تا پس از تبیین چارچوب سیاست خارجی مستقل بر اساس متن قانون اساسی ج.ا.ایران به بررسی ادعای خود مبنی بر سیاست خارجی مستقل ایران در دوران امیرکبیر پرداخته شود. بدین منظور با پیروی از این دیدگاه که سیاست خارجی کشورها دنباله سیاست داخلی آن­ها است، تلاش شده تا مسئله استقلال به عنوان یک مفهوم غالباً مربوط به سیاست خارجی هم در متن قانون اساسی و هم در سیاست­های اصلاح طلبانه امیرکبیر در سه بعد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

واکاوی پیامدهای گذار به سیاست خارجی مستقل پس از انقلاب اسلامی (ارائه چارچوبی تحلیلی بر اساس متن قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران)

نویسندگان [English]

  • javad Haghgoo 1
  • Amirali ketabi 2
1 UT
2 University of Tehran
چکیده [English]

گذار از سیاست خارجی وابسته به سیاست خارجی مستقل را باید از اصلی­ترین نتایج انقلاب اسلامی ایران به­شمار آورد. امری که صراحتاً در متن قانون اساسی ج.ا.ایران بدان تصریح شده است. تاکید رهبران انقلاب اسلامی بر استمرار تام و تمام این سیاست آثار و پیامدهای متعددی داشته است. فارغ از آثار مثبت اتخاذ این سیاست نباید از هزینه­های پرداخت­شده برای دنبال نمودن این رفتار غفلت شود. جنگ تحمیلی هشت ساله و تحریم­های همه­جانبه علیه ملت ایران تنها دو مورد از هزینه­های استقلال­طلبی جمهوری اسلامی ایران در طی این چند دهه بوده است.
در این پژوهش با بهره­‌مندی از روش توصیفی - تحلیلی ضمن جمع­‌آوری اطلاعات به شیوه‌ کتابخانه­‌ای تلاش شده تا پس از تبیین چارچوب سیاست خارجی مستقل بر اساس متن قانون اساسی ج.ا.ایران به بررسی ادعای خود مبنی بر سیاست خارجی مستقل ایران در دوران امیرکبیر پرداخته شود. بدین منظور با پیروی از این دیدگاه که سیاست خارجی کشورها دنباله سیاست داخلی آن­ها است، تلاش شده تا مسئله استقلال به عنوان یک مفهوم غالباً مربوط به سیاست خارجی هم در متن قانون اساسی و هم در سیاست­های اصلاح طلبانه امیرکبیر در سه بعد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها [English]

  • استقلال
  • قانون اساسی ج.ا.ایران
  • سیاست خارجی ج.ا.ایران
  • تاریخ معاصر ایران
  • سیاست خارجی امیرکبیر
  1. ابوالحسنی (منذر)، علی (1387). «حسینعلی بهاء: دوستان و دشمنان سیاسی». مجله تاریخ معاصر ایران. شماره 47 و 48. صص 723-571.
  2. اسماعیلی، محبوبه(1387). «انگلستان و گسترش فرقه بهائیت در ایران - با تأکید بر عصر پهلوی». مجله نامه تاریخ پژوهان. شماره 16. صص 28-4.
  3. اعتضادالسلطنه(بی تا). فتنه باب. بخش تعلیقات و توضیحات عبدالحسین نوایی. تهران
  4. افندی، شوقی(بی تا). قرن بدیع. ترجمه نصرالله مودت. تهران: موسسه ملی مطبوعات امری‏.
  5. اقبال آشتیانی، عباس(1363). میرزاتقی خان امیرکبیر. بی جا: نشر توس.
  6. امام خمینی (ره)، صحیفه امام. جلدهای6، 7، 13، 15 و 17.
  7. آدمیت، فریدون(1355). امیرکبیر و ایران. چاپ پنجم. تهران: خوارزمی.
  8. آقابخشی، علی و افشاری‌راد، مینو(1379). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: نشر چاپار.
  9. آقا بخشی، علی(1376). فرهنگ عـلوم سیاسی. ج 3. تـهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
  • بامداد، مهدی(1371). ش‍رح‌ ح‍ال‌ رج‍ال‌ ای‍ران‌ در ق‍رن‌ ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ ه‍ج‍ری‌. ج 1. تهران: زوار.
  • باوریان، فریده و سهراب‌زاده، فاطمه (1397). «تبیین دو رویکرد اصلی مدیریتی دفاع از کشور در جنگ تحمیلی»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، دوره 4، شماره 2، صص 151-184.
  • بهار، مهدی(1355). میراث‌خوار استعمار. چاپ چهاردهم. تهران: امیرکبیر.
  • بینا، علی‌اکبر(1348). تاریخ سیاسی و دیپلماسی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1348.
  • تصوری، محمدرضا(1385). «پیوند و همکاری متقابل بهائیت و صهیونیسم». مجله انتظار موعود. شماره 18. صص 256-229.
  • تقی زاده انصاری، محمد(1379). «استقلال سیاسی و استقلال اقتصادی»، مجله حقوق و علوم سیاسی، شماره 49، صص 118-87.
  • جهانگیری، سعید و اطهری، سید اسدالله(1397). «بررسی تاثیر موقعیت ژئوپلیتیک ایران بر سیاست خارجی (قبل و بعد از انقلاب اسلامی)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره 2، شماره 6، صص 55-77.
  1. چهرآزاد، سعید؛ ازغندی، علیرضا؛ طاهری، ابوالقاسم و احمدی، حمید(1397). «بازنمایی نشانگان هویت ملی در تکوین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 7، شماره 26، صص 49-68.
  • حجازی، سید محمد کاظم و رحیمی (روشن)، حسن(1396). «انطباق‌ پذیری سیاست خارجی دولت‌ های پس از دفاع مقدس با اصول و ارزش های انقلاب اسلامی (با تأکید بر اصول استکبارستیزی، همگرایی اسلامی و منزلت گرایی)»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 6، شماره 21، صص 153-173.
  • حسنلو، امیرعلی(1386). «فرق انحرافی: بهائیت در سایه استعمار». مجله مشرق موعود. شماره 4. صص 210-185.
  • ذولفقاری، مهدی و دشتی، فرزانه(1397). «مؤلفه‌ها و ظرفیت‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی فرهنگی»، دو فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 8، شماره 2، صص 127-154.
  • رفیعی، مریم(1387). «استعمار و فرقه سازیهای آن». مجله تاریخ معاصر ایران، شماره 47 و 48، از صفحه 725 تا 732.
  • رمضانی، روحالله(1395). چارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
  • شیخ الاسلامی، محمدحسن؛ رحیمی، مختار و قاسمی فرد، علی(1396). «فضای گفتمانی، آرمان ایرانی و حاکمیت آن بر گفتمان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه»، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره 1، شماره 1، صص 1-20.
  • صادقی، سید شمس‌الدین(1393). «انقلاب اسلامی و هویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال یازدهم، شماره 38، صص 46-25.
  • فرمانفرمائیان، حافظ. 1355. تحلیل تاریخی سیاست خارجی ایران(از آغاز تا امروز). ترجمه اسماعیل شاکری. تهران: انتشارات مرکز مطالعات عالی بین‌المللی دانشگاه تهران.
  • فضایی، یوسف(1382). تحقیق در‌ تاریخ‌ و عقاید: ش‍ی‍خ‍گ‍ی‍ری‌، باب‍ی‍گ‍ری‌، ب‍هائ‍ی‍گ‍ری‌... و ک‍س‍روی‌گ‍رای‍ی‌. تهران: آشیانه.
  • فوران، جان(1382). نظریه‌پردازی انقلابها. ترجمه فرهنگ ارشاد. تهران: نشر نی.
  • قاضی، ابوالفضل(1380). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. چاپ هفتم. تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  • قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (قبل از بازنگری) (بی تا). بی جا: بی نا.
  • قربانی‌نژاد، ریباز؛ حافظ‌نیا، محمدرضا؛ احمدی‌پور، زهرا و قوام، عبدالعلی(1396). «تبیین سرچشمه‌های جغرافیای سیاسی تنش و منازعه عراق علیه ایران براساس الگوی‌ های‌پوتیتکا»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، دوره 3، شماره 4، صص 1-29.
  • قریشی، سیدرسول (1397). «بازخوانی مسئولیت بین‌المللی رژیم بعث عراق در جنگ تحمیلی علیه ایران: تحلیل قطعنامه‌های شورای امنیت و سازوکار تعیین متجاوز»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، دوره 4، شماره 3، صص 53-82.
  • کاوه جبلی، علیرضا(1371). سیاست خارجی امیرکبیر. تهران: نشر جویا.
  • مارکام، کلمنت(1364). تاریخ ایران در دوره قاجار. ترجمه میرزا جعفر فرزانه. تهران: نشر فرهنگ ایران.
  • محمدی، منوچهر(1387). انقلاب اسلامی؛ زمینه‌ها و پیامدها. تهران: نشر معارف.
  • ملکم خان(1388). رساله‌های میرزا ملکم خان ناظم‌الدوله. گردآوری حجت الله اصیل. چاپ دوم. تهران: نشر نی.
  • منصوری،‌ جواد(1374). فرهنگ‌ استقلال. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
  • منصور، جهانگیر(1391)، قانون اساسی ج.ا.ایران، تهران: داوران.
  • نجفی، موسی(1391). «مراتب اندیشه آزادی در تکامل بیداری اسلامی». فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی. شماره 31 . صص 52-36.
  • واتسون، رابرت(1345). تاریخ ایران؛ دوره قاجاریه. ترجمه ع.وحید مازندرانی. چاپ سوم. تهران: انتشارات کتابهای سیمرغ وابسته به انتشارات امیرکبیر.
  • هادوی تهرانی، مهدی(1383). مکتب و نظام اقتصادی اسلام. قم: خانه خرد.
  • هاشمی، محمد(1380). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. ج 1. تهران: دادگستر.
  • هوشنگ مهدوی، عبدالرضا(1369). تاریخ روابط خارجی ایران (از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم). چاپ چهارم. تهران: امیرکبیر.
  1. Taliaferro, J. (1999). "Security Under Anarchy: Defensive Realism Riconsidered". At:

https://www.jstor.org/stable/2626708?seq=1#metadata_info_tab_contents

  1. Zakaria, F. (1998). From Wealth to Power: The Unusual Origins of America's World Role. Princton, NJ: Princeton University Press