چارچوب تحلیلی انقلاب اسلامی؛ الگوی مفهومی چندعلیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علو م سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

در چهار دهه اخیر تحقیقات مختلفی توسط نویسندگان داخلی و خارجی درباب چرایی وقوع انقلاب اسلامی ایران منتشر شده است. اکنون و در چهل سالگی انقلاب، همچنان این موضوع جاذبه پژوهشی دارد. محققان و تحلیل‌گران حوزه انقلاب اسلامی، هر یک بر وجهی از آن تأکید کرده و متناسب با موقعیت فکری و سیاسی خود، روایت متفاوتی از آن ارائه کرده‌اند. پژوهش حاضر در پی آن است تا ضمن بررسی ادبیات موجود پیرامون علل وقوع انقلاب اسلامی، چارچوبی تحلیلی مبتنی بر رویکرد چندعلیتی ارائه نماید و با تکیه بر آن، به ترسیم یک الگوی مفهومی از تحول انقلابی در ایران 1357 بپردازد. بر این اساس، سه عنصر استبداد، وابستگی، و فساد و تبعیض به عنوان ضعف‌های بنیادین رژیم پهلوی تلقی شده که به علت ناکارآمدی رژیم و قوت گفتمان‌های رقیب، تبدیل به بحران‌های لاینحل شدند. در این بین ایدئولوژی مذهبی به واسطه امتیازات تاریخی و مزیت‌های اجتماعی‌اش قادر بود تا با ارائه الگوی بدیل در موقعیت برتری هژمونیک قرار گیرد و آزادی و جمهوریت، استقلال و عدالت را به مثابه عناصر الگوی مطلوب خود عرضه کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analytical framework of the Islamic Revolution; Multi-causal conceptual model

نویسندگان [English]

  • Mohammad Shafieefar 1
  • ehsan khezri 2
1 ataa
2 no
چکیده [English]

In the last four decades, domestic and foreign writers have published various studies on why the Islamic Revolution of Iran took place. Now, in the fortieth anniversary of the revolution, this issue still has research appeal. Scholars and analysts in the field of the Islamic Revolution have each emphasized an aspect of it and presented a different narrative according to their intellectual and political perspectives. The present study seeks to review the existing literature on the causes of the Islamic Revolution, to provide an analytical framework based on a multi-causal approach, and based on it, to draw a conceptual model of revolutionary change in Iran in 1978. Accordingly, the three elements of tyranny, dependence, and corruption and discrimination are considered as fundamental weaknesses of the Pahlavi regime, which became unresolved crises due to the inefficiency of the regime and the strength of the rival discourses. In the meantime, religious ideology, due to its historical advantages and social advantages, was able to present itself in a position of hegemonic superiority by presenting an alternative model, and to offer freedom and republic, independence and justice as the elements of its desired model.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alternative model
  • Islamic revolution
  • ideology
  • crisis
  • religion
  1. آبراهامیان، یرواند، (1982)، ایران بین دو انقلاب، از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، (1389)، چاپ هفدهم، تهران: نشر نی.
  2. اسکینر، کوئنتین، (2002)، بینش‌های علم سیاست: در باب روش، ترجمه فریبرز مجیدی، (1393)، تهران: فرهنگ جاوید.
  3. اسلامی، محمدتقی، (1382)، زندگی‌نامه حضرت آیت ‌الله محمدتقی مصباح‌یزدی، قم: پرتو ولایت.
  4. پورچناری، محمدعبدالله، (1391)، هرمنوتیک قصدگرا و اندیشه سیاسی، بررسی روش‌شناسی اسکینر، پایان‌نامه دکترای علوم سیاسی: دانشگاه تهران.
  5. جعفریان، رسول، (1386)، جریان‌ها و سازمان‌های سیاسی‌مذهبی ایران(1357 ـ 1320)، چاپ هفتم، قم: نشر مورخ.
  6. خسروشاهی، سید هادی، (1379)، بعثت، تهران: کلبه شروق.
  7. خسروشاهی، سید هادی، (1379)، انتقام، تهران: کلبه شروق.
  8. صنعتی، رضا، (1383)، مصباح دوستان، چاپ دوم، قم: همای غدیر.
  9. صنعتی، رضا، (1387)، گفتمان مصباح، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  10. عربی، حسین‌علی، (1381)، اندیشه ماندگار، قم: زلال کوثر.
  11. مصباح‌یزدی، محمدتقی، (1376)، مباحثی درباره حوزه، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  12. منتظری، حسین‌علی، (1379)، خاطرات آیت ‌الله حسین‌علی منتظری، بی‌جا.
  13. موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله، (1379)، صحیفه امام، چاپ سوم، جلد اول، تهران: نشر عروج.
  14. مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، (1384)، سازمان مجاهدین خلق، پیدایی تا فرجام، جلد اول، تهران: انتشارات مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
  15. نجاتی، غلامرضا، (1371)، تاریخ سیاسی بیست‌وپنج ساله ایران، جلد اول، تهران: انتشارات خدمات فرهنگی رسا.
  16. نجاتی، غلامرضا، (1375)، شصت سال خدمت و مقاومت، خاطرات بازرگان، جلد اول، تهران: انتشارات خدمات فرهنگی رسا.