نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسن حضرتی ¹
• حسینعلی قربانی ²

¹ دانشیار تاریخ دانشگاه تهران، تهران، ایران

² دانشجوی دکتری تاریخ انقلاب اسلامی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی ، تهران، ایران

چکیده

ایران در دو دهه پایانی حاکمیت پهلوی، شاهد جدال دو گفتمان پهلویسم و اسلام انقلابی بود. تقابل این دو گفتمان از عللی چند سرچشمه می گرفت. از جمله عواملی که به نزاع گفتمان‌ های مزبور می افزود، مطبوعات به ویژه دو موسسه اطلاعات و کیهان بود. این دو مؤسسه بزرگترین شبکه رسانه ای ایران را تشکیل و حجم وسیعی از مخاطبان را پوشش می‌ دادند. مسئله اصلی تحقیق این است که چرا با وجود تبلیغ ایده های گفتمان حاکم از سوی این دو مؤسسه، گفتمان اسلام سیاسی به گفتمان مسلط جامعه تبدیل شد؟ به عبارت دیگر، مطبوعات این دوره به عنوان بخشی از گفتمان تجددگرای حکومتی چگونه زمینه ساز پیدایش، رشد و گسترش ایدئولوژی تشیع انقلابی شدند؟ بر اساس نتایج پژوهش، تبلیغ گسترده انقلاب سفید و پوشش ‌ندادن انتقادهای مخالفین در این باره و حتی توهین و تخریب آنان به گسترش اندیشه های ضد سلطنتی در گفتمان اسلام سیاسی انجامید؛ رواج غرب گرایی سبب درپیش ‌گرفتن سیاست‌ های ضدامپریالیستی از سوی گفتمان رقیب شد و اسلام به عنوان یک ایدئولوژی ضد امپریالیستی مطرح شد؛ پذیرش و تبلیغ عرفی‌ گرایی که عمدتاً با تقدس ‌زدایی از امور مقدس جامعه همراه بود، موجب رواج این اندیشه از سوی حاملان گفتمان اسلامی شد که دین و سیاست توأمان‌ و غیرقابل تفکیک اند؛ تلاش مطبوعات برای به ‌خدمت‌ گرفتن مذهب با برجسته‌ کردن جنبه‌ های شفاعت جویانه، سوگوارانه و فاجعه نگر آن، سبب تقویت خوانش های شهادت جویانه و ظلم ستیزانه از مذهب و الگوهای مذهبی در گفتمان اسلام سیاسی شد، چنانکه قیام امام حسین  برای به دست‌ گیری قدرت و تعویض حکومت تفسیر شد.
 

کلیدواژه‌ها

• تجددگرایی حکومتی
• مطبوعات اطلاعات و کیهان
• پهلوی دوم
• انقلاب سفید
• غرب ‌گرایی
• عرفی ‌گرایی.  

عنوان مقاله [English]

The Impact of Pahlavi's Ideology on political-Islam Growth (Study of the Role of Keyhan and Ettelaat Press 1963-1979).

نویسندگان [English]

• hasan hazrati ¹
• Hosain ali Ghorbani ²

¹ ssociate Professor of History, University of Tehran, Tehran, Iran

² PhD student in the history of the Islamic Revolution, Imam Khomeini Research Institute and the Islamic Revolution, Tehran, Iran

چکیده [English]

In the last two decades of the Pahlavi regime, Iran witnessed a struggle between two discourses of Pahlavism and revolutionary Islam. The opposition between these two discourses had some roots. One of the factors contributing to the controversy over the discourses was the press, in particular the two institutes of Ettelaat and Keyhan. The two institutes formed the largest media network in Iran and covered a large audience. The main question of the research is, why with regard to propaganda of the ideas of the ruling discourse by the two institutes, did political Islam discourse become the dominant discourse of society? In other words, how did the press of the period as a part of the modernist discourse of the state lead to the emergence, growth and expansion of the revolutionary Shi'ite ideology? According to the results of the study, the massive propaganda of the White Revolution and the suppression of the opposition's criticisms in this regard, and even their insult and destruction, led to the spread of anti-royal ideas in the political discourse of Islam; the prevalence of Westernization led to the advent of anti-imperialist policies through rival discourse, and Islam was introduced as an anti-imperialist ideology; the adoption and propaganda of conventionalism, mainly associated with the malediction of the sacred believes of society, prompted the dissemination of this idea by the beholders of Islamic discourse that politics and religion are both indivisible and indivisible; the efforts of the press to misuse of the religion by highlighting its intercessionism, lamenting, and catastrophic aspects strengthened martyrity and anti-oppressive readings of religion and religious patterns in the political discourse of Islam, as Imam Hussein's insurrection was interpreted to gain power and change the government.

کلیدواژه‌ها [English]

• Governmental Modernism
• Ettelaat and Keyhan Press
• Pahlavi II
• White Revolution
• Westernization
• conventionalism