تحلیل گفتمان رهبری مسلط امام‌خمینی(ره) در بسیج مردمی بر مبنای ایدئولوژی مذهبی در فرآیند پیروزی انقلاب‌ اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، زاهدان، ایران

2 عضو هیئت علمی گروه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

پیروزی انقلاب‌اسلامی ایران نتیجه‌­ی توانمندی رهبری بی­‌نظیر امام‌خمینیv در بسیج نیروهای مذهبی و در همان زمان توان تاثیرگزاری بر گروه‌­های غیر مذهبی و ملی - مذهبی در پذیرش رهبری مقتدرانه و انسجام بخش بود. توانمندی بسیج مردمی ایشان چنان مقتدرانه و مدبرانه بود که همه گروه‌­های سیاسی ناچار به پذیرش این رهبری شدند و نفوذ کلام ایشان در جامعه و گروه‌­های سیاسی سبب شد تا همگان خود را با ایشان هماهنگ سازند و از این‌ رو امام نقش بی‌نظیری در فرآیند پیروز انقلاب ‌اسلامی ایفا کردند. تمامی نیروهای نهفته در بستر سیاسی - اجتماعی ایران که دست ‌کم از دوران مشروطیت انباشت و رشدشان آغاز شده بود و از این‌ نظر تا حدودی به‌ سازماندهی و انسجام رسیده بودند ناچار شدند از این طوفان انقلابی که امام آغاز کرده بودند تبعیت کنند و به ‌همین دلیل، این انقلاب بدون رهبری بی­‌بدیل و فرهمند امام خمینیv به نتیجه نمی­‌رسید. پژوهش پیش­‌رو در پی واکاوی و بازنمایی گفتمان بسیچ­‌گرای رهبری و مدیریت امام خمینیv در جریان انقلاب ‌اسلامی و توان غلبه آن بر گفتمان­‌های رقیب، لیبرال (ملی - مذهبی) و چپ (مارکسیستی - لنینیستی) است. بر اساس فرضیه­‌ی پژوهش، شیوه­‌ی مفصل­‌بندی گفتمان سیاسی، اجتماعی و پرکتیس گفتمانی امام‌ خمینی چنان بود که موفق شد ضمن به‌ حاشیه‌­رانی گفتمان‌­های رقیب که سال‌­ها در جامعه‌­ی ایران فعال بودند و در کنار آن برجسته‌­سازی گفتمان خودی، بیشترین حد از قابلیت دسترسی و اعتبار را برای آن فراهم آورده و خوانش ایشان از گفتمان سیاسی اسلام‌­گرا را به ‌عنوان گفتمان اصلی در جریان انقلاب ‌اسلامی هژمونیک سازد. بدین ‌ترتیب، گفتمان امام‌خمینیv در بسیج سیاسی مردم و تحقق انقلاب از گفتمان نخبه­گرای گروه­‌ها و روشنفکران ملی­‌گرا، نهضت ‌ملی و چپ­‌های غیرمذهبی و مذهبی، به‌ دلیل استحکام مفصل­‌بندی گفتمانی و پرکتیس اجتماعی یعنی تطابق با شرایط جامعه اسلامی ایران و اندیشه‌­های عقیدتی و ایمانی مردم و وجود نهادهای قدرتمند مذهبی و در مقابل عدم وجود این شرایط در گروه‌­های رقیب، نقش بارزتری ایفا کرده است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Analysis of the Dominant Discourse of Imam Khomeini Leadership in Nation Mobilization built on the Religious Ideology in the Process of Victory of the Islamic Revolution

نویسندگان [English]

  • zia khazae 1
  • Amin Navakhti Moghaddam 2
1 Faculty member of Political Science Department, Islamic Azad University, Zahedan Branch, Zahedan, Iran
2 The faculty member of the Law and Political Sciences Department of the University of Mohaghegh Ardabili
چکیده [English]

The victory of the Islamic Revolution in Iran was the result of the imminent leadership of Imam Khomeini in mobilizing religious forces and, at the same time, influencing non-religious and national-religious groups in accepting strong his leadership and coherence-making. The ability of his popular mobilization was so powerful and timely that all political groups were forced to accept this leadership and his word influence in society and political groups made them all to coordinate themselves with he, and thus Imam played a unique role in the triumphant process of the Islamic Revolution. All the forces in the political-social context of Iran, which began to emerge at least from the era of constitutionalism and began to grow and were partly organized and coherent, had to comply with this revolutionary storm that the Imam had begun, and for this reason this revolution was not come to a conclusion without the imminent leadership of Imam Khomeini. This research is to examine and illustrate the widespread discourse of Imam Khomeini's leadership and supervision during the Islamic Revolution and its ability to overcome rival, liberal (national-religious) and leftist (Marxist-Leninist) discourses. Based on the research hypothesis, the method of communicating and the political and social discourse of Imam Khomeini was so successful that marginalized rival discourses that had been active for many years in Iran, along with this highlighting his discourse provides the highest level of accessibility and credibility and hegemonic for Imam’s readings of Islamist political discourse as the main discourse during the Islamic Revolution. Thus, the discourse of Imam Khomeini in the political mobilization and the realization of the revolution - due to the strong social dialogue and socialism, the conditions of the Islamic society of Iran and the ideological beliefs and beliefs of the people and the existence of powerful religious institutions - against the elitist discourse of nationalist groups and intellectuals, the national movement and secular and religious leftists which did not have these conditions, has played a more significant role.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical Analysis of Discourse
  • Political Mobilization Process
  • Islamic Revolution of Iran
  • Imam Khomeini Leadership
  • Political groups
  • Political Ideologies. 

مراجع

  1. آبراهامیان، یرواند (1384) ایران بین دو انقلاب، چاپ یازدهم، ترجمه احمد گل‌محمدی و محمد ابراهیم فتاحی‌ ولیلانی، تهران: نشر نی
  2. احمدوند، شجاع(1374) فرایند بسیج سیاسی در انقلاب اسلامی ایران، قم: معاونت امور اساتید و دروس اسلامی.
  3. احمدی‌حاجیکلایی، حمید (1387) جریان‌ شناسی چپ در ایران، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  4. ازغندی، علیرضا (1385) درآمدی بر جامعه ‌شناسی سیاسی ایران، تهران: نشر قومس.
  5. افتخاری، اصغر (1378) مصلحت به مثابه روش، امام خمینی و حکومت اسلامی (احکام حکومتی و مصلحت)، مجموعه آثار7، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی
  6. افشارکهن، جواد (1383) بازخوانی جامعه‌ شناختی سنت‌گ­رایی و تجدد طلبی در ایران بین دو انقلاب، تهران: آوای نور.
  7. آقاگل‌زاده، فردوس، غیاثیان، مریم سادات (1386) رویکردهای غالب در تحلیل گفتمان انتقادی، مجله زبان و زبان شناسی،دوره 3، شماره 1، 54 - 39
  8. آقاگل‌زاده، فردوس (1385) تحلیل انتقادی گفتمان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  9. امام‌خمینی، سید روح‌الله (1378) صحیفه امام، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  10. امجد، محمد (1380) ایران؛ از دیکتاتوری سلطنتی تا دین ‌سالاری، ترجمه حسین مفتخری، تهران: باز.
  11. بازرگان، مهدی (1363) انقلاب ایران در دو حرکت، تهران: مؤلف.
  12. بروجردی، مهرزاد (1377) روشنفکران ایران و غرب، ترجمه‌ی جمشید شیرازی، تهران: فرزان روز.
  13. بشیریه، حسین (1372) انقلاب و بسیج سیاسی، تهران: موسسه‌ی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
  14. بشیریه، حسین (1381) جامعه‌شناسی سیاسی، چاپ هشتم، تهران: نشر نی.
  15. بشیریه، حسین (1387) موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران: گام نو.
  16. بهروز، مازیار (1381) شوشیان آرمانخواه (ناکامی چپ در ایران)، چاپ پنجم، ترجمه: مهدی پرتویی، تهران: ققنوس.
  17. تاجیک، محمدرضا (1383) گفتمان، پادگفتمان و سیاست، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
  18. تانسی، استیون دی (1381) مقدمات سیاست، ترجمه هرمز همایون‌پور، تهران: نی.
  19. تیلی، چارلز (1385) از بسیج تا انقلاب، ترجمه علی مرشدی‌زاده، تهران: پژوهشگاه امام خمینی و انقلاب اسلامی.
  20. چندلر، دانیل(1386) مبانی نشانه­شناسی، ترجمه مهدی پارسا، تهران: سوره مهر.
  21. حسینی‌زاده، محمدعلی (1386) اسلام سیاسی در ایران، قم: موسسه انتشارات دانشگاه مفید.
  22. حسینی‌زاده، محمدعلی (زمستان 1383) "نظریه گفتمانی و تحلیل سیاسی"، فصل‌نامه علوم سیاسی، سال هفتم، شماره 28.
  23. خمینی، روح الله (1374) کوثر، مجموعه سخنرانی‌های حضرت امام خمینیe همراه با شرح وقایع انقلاب اسلامی، ج 3، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  24. خمینی، روح‌الله (1387) آیین انقلاب‌اسلامی (برگزیده اندیشه امام)، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام.
  25. خمینی، روح الله، صحیفه امام(نرم افزار)، به مناسبت هجدهمین سال ارتحال امام، موسسه نشر آثار امام، مرکز تحقیقات اسلامی، نسخه 3
  26. خوشروزاده، جعفر (1386) میشل فوکو و انقلاب‌اسلامی رهیافتی پسامدرنیستی از منظر تحلیل گفتمان، پژوهشنامه متین، ش 31 و 32.
  27. دینه‌سن، آنه ماری(1389) درآمدی بر نشانه‌شناسی، ترجمه مظفر قهرمان، چاپ چهارم، آبادان: نشر پرسش
  28. زیباکلام، صادق (1388) مقدمه ای بر انقلاب اسلامی، تهران: نشر روزنه.
  29. سحابی، عزت ا.. (1383) ناگفته های انقلاب و مباحث بنیادین ملی، تهران:گام نو.
  30. سعید، بابی (1379) هراس بنیادین: اروپامداری و ظهور اسلام‌گرایی، ترجمه غلامرضا جمشیدی‌ها و موسی عنبری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  31. سلطانی، علی اصغر (زمستان1383) "تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش"، فصل‌نامه علوم سیاسی، سال هفتم، شماره 28.
  32. سلطانی، علی‌اصغر (1384) قدرت، گفتمان و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران)، تهران: نشر نی.
  33. ضیاءالدینی، مهدی عبدالهی (1390) روند شکل‌گیری کنش‌های اجتماعی در اندیشه و عمل امام‌خمینیe، فصلنامه رهاورد.
  34. ظریفی‌نیا، حمیدرضا (1378) کالبدشکافی جناح‌های سیاسی ایران 1358 تا 1378، تهران: آزادی اندیشه.
  35. عباس‌شکری، عباس و احسان فرهادی (1390) بسیج منابع در انقلاب‌اسلامی ایران، فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال اول، شماره 1.
  36. فرکلاف، نورمن (1379) تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه فاطمه شایسته‌پیران و دیگران، ویراستاران محمد نبوی و مهران مهاجر، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
  37. فرکلاف، نورمن (پاییز 1388) "چارچوبی برای تحلیل گفتمان سیاسی در رسانه‌ها"، ترجمه علی اصغر سلطانی و محمد ناصری‌راد، علوم سیاسی، سال 12، شماره 47.
  38. فورن، جان (1390) نظریه پردازی انقلاب ها، چاپ پنجم، ترجمه: فرهنگ ارشاد، تهران: نشر نی.
  39. فوزی، یحیی (1386) استراتژی و عملکرد سازمان مجاهدین خلق در برخورد با جمهوری اسلامی، پژوهشنامه متین، ش 34 و 35
  40. فوکو، میشل (1377) ایرانیان چه رویایی در سر دارند، ترجمه: معصومه همدانی، تهران: هرمس.
  41. قجری، حسینعلی (1388) تحلیلی بر گفتمان سیاسی امام خمینی در انقلاب اسلامی، پژوهشنامه متین، ش 45.
  42. قیصری، نوراله (1385) گفتمان سیاسی حضرت امام خمینی و گفتمانهای رقیب، پژوهشنامه متین، 30.
  43. کدی، نیکی (1375) ریشه‌های انقلاب اسلامی، ترجمه: عبدالرحیم گواهی، چاپ دوم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  44. کرم‌اللهی، نعمت‌الله ( تابستان1384) تحلیلی جامعه‌شناختی از تحولات سیاسی انقلاب‌اسلامی ایران (بهمن 1357 تا مرداد 1360)، فصلنامه علوم سیاسی، ش 30.
  45. کسرایی، محمدسالار و علی شیرازی (پاییز 1388) "نظریه گفتمان لاکلا و موف ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی، فصل‌نامه سیاست"، دوره 39، شماره 3.
  46. مارش، دیوید و استوکر، جری (1388) روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه: امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی،.
  47. مهدی‌پور، آسیه و علی‌رضا آقاحسینی (بهار 1391) گفتمان امام خمینیe و شالوده‌شکنی اسلام غرب‌گرا، پژوهشنامه متین، سال چهاردهم، شماره 54.
  48. میلز، سارا (1382) گفتمان، ترجمه فتاح محمدی، زنجان: هزاره سوم.
  49. نواختی‌مقدم، امین و مرتضی میرزانژاد (1392) بررسی نقش رسانه‌های گرم و سرد بر پایه نظریه مک‌لوهان در تسریع روند پیروزی انقلاب‌اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال دهم، شماره 32.
  50. هالیدی، فرد (1358) دیکتاتوری و توسعه سرمایه‌داری در ایران، ترجمه فضل‌الله نیک‌آئین، تهران:امیرکبیر.
  51. واثقی، محمدحسین (1378) مصلح بیدار، تهران: صدرا.
    1. Abrahamian, Ervand (1993) Khomeinism: Essays on the Islamic Republic. Berkeley:  University of California. http://ark.cdlib.org/ar k:/13030/ft6c6006wp/
    2. Ashraf, Ahmad  (1988)  "Bazaar-Mosque Alliance:  The  Social Basis  of Revolts  and Revolutions",  International  Journal  of  Politics,  Culture,  and  Society,  No.1.
    3. Bianchi, Robert, 1989, Unruly Corporatism: Associational Life in Twentieth-Century Egypt, New York: Oxford University Press.
    4. Crehan, Kate (2002), Gramsci, Culture and Anthropology, California: University of California press
    5. Farsoun, Samih (2005) Mashayekhi, Mehrdad, Iran Political Culture In The Islamic Republic: Routledge.
    6. Fontana, Benedetto (2008), Hegemony and Power in Gramsci, in Hegemony (Studies in Consensus and Coercion) Edited By: Richard Howson and Kylie Smith, New York and London: Routledge
    7. Frank, Andre Gunder and Marta Fuentes (1987) Nine Theses on Social Movements, Economic and Political Weekly, Vol. 22, No. 35.
    8. Ives, Peter (2004), Language and Hegemony in Gramsci, London: Pluto press
    9. Jorgensen, Marianne and Louise Phillips (2002) Discourse Analysis as Theory and Method, London: Sage Publications.
    10. Laclau, Ernesto and Chantal Mouffe, (2001) Hegemony and Socialist Strategy, Second Edition, New York and London: Verso
    11. Laclau, E. (1990) New Reflections on the Revolution of Our Time. London: Verso
    12. Leeuwen, Theo V. (2008), Discourse and Practice, Oxford: Oxford University Press
    13. Lirong, M.A., (2010), Mosque and Its Impact on the Khomeini Revolution: The Iranian Nuclear Issue Revisited, Middle East Studies Institute, Shanghai International Studies University.
    14. Martin, Vanessa (2003) creating an Islamic state, Khomeini and the Making of a New Iran, London: I.B.Tauris & Co Ltd.
    15. Mirsepassi, Ali (2000) Intellectual Discourses And Political of Modernization, Cambridge University.
    16. Mosca,Gaetano (1939) The Ruling Class, McGraw Hill Book Company, Inc.
    17. Mottahedeh, Roy (1985) The Mantle of the Prophet: Religion and Politics in Iran, New York, Pantheon Books.
    18. Mozaffari, Mehdi (1991) "Why the Bazar Rebels", Journal of Peace Research, No. 28November.
    19. Rakel, Eva Patricia (2008) The Iranian Political elite, state and society relations, and foreign  relations since the Islamic revolution, geboren te Duren, Duitsland.
    20. Rakel, Eva PatriciaM (2009) The Political Elite in the Islamic Republic of Iran: From Khomeini to Ahmadinejad, International Comparative Social Studies, vol. 18, Leiden:  Brill.
    21. Simon, Roger (2001) Gramscis political Thought, London, Elecbook.
    22. Sutherland, Claire (2005) Nation-building through discourse theory, Nations and Nationalism 11(2), 185–202.
    23. Tilly, Charles (1929) from mobilization to revolution, New York: random house.
    24. Zickmund, Susan (2003) Constructing Political Identity Religious Radicalism and the Rhetoric of the Iranian Revolution, Poroi, 2, 2.
    25. Dabashi,Hamid (2006) Theology of Discontent: The Ideological Foundation of the Islamic revolution in Iran, New Jersey: Transaction publishers.
    26. Parsa, Misagh (1989) Social Origins of the Iranian Revolution, Rutgers: the state university press.
    27. Parsa, Misagh (2000) States, Ideologies, and Social Revolutions: A Comparative Analysis of Iran, Nicaragua and the Philippines, Cambridge: Cambridge University press.
    28. Parvizi Amineh, Mehdi (2007) The Greater Middle East in Global Politics: Social Science Perspectives onthe changing geography of the world politics, the Netherlands: Brill.
    29. Smit, J. (1999), New Theories of Discourse: Laclau, Mouffe and Zizek, Oxford: Blackwell
    30. Vahdat, Farzin (2002) God and Juggernaut: Iran's Intellectual Encounter with Modernity, New York: Syracuse University press.
فصلنامه علمی پژوهش های انقلاب اسلامی
دوره 6، شماره 23
زمستان 1396
صفحه 97-132

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار