راهکارهای تشخیص مصلحت در اندیشه امام خمینی(ره)و قانون اساسی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه معارف اسلامی

2 پژوهشگر مطالعات حقوقی

چکیده

از آنجا که مصلحت گستره­ای فراخ به بلندای شریعت و در محدوده موازین آن دارد، به اموری خاص، محدود نگردیده است. در شرع احکامی هستند که به‌ دلیل وابستگی آن­ها به اوضاع و احوال و مقتضیات خاص، از مصلحتی موقت و قابل تغییر برخوردارند. مرجع تشخیص این نوع مصلحت، پیامبر و ائمه معصومینb و در دوران غیبت، حاکم اسلامی یا ولی ‌فقیه می­‌باشد که هر یک با در نظر گرفتن مصالح اسلام و شرایط خاص زمانی و مکانی خویش و از طریق ردّ فروع بر اصول، احکامی موقت، تحت عنوان احکام حکومتیِ مبتنی بر مصلحت صادر می‌­نماید.
اما موضوع مصلحت و نهاد و سازو کارهای تشخیص آن پیش از بازنگری قانون اساسی در سال 1368 در هیچ یک از اصول قانون اساسی ذکر نگردیده بود و بیش از هر چیز در اثر سیر تحولات تاریخی و عدم کفایت راهکارهای قانونی در نظر گرفته شد و پس از آن که مدتی بر مبنای حکم حکومتی امام خمینیv نهادی تحت عنوان «مجمع تشخیص مصلحت نظام» اقدام به تشخیص مصالح نظام نمود؛ نهاد و شیوه تشخیص مصلحت به عنوان یکی از موضوعات بازنگری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. پس از آن اصل یکصد و دوازدهم قانون اساسی در ذیل فصل هشتم به سازو کارهای تشخیص مصلحت اختصاص یافت. نوشته­ی زیردر پی دستیابی به این سوال است که راهکارهای تشخیص مصلحت در اندیشه امام خمینیv و قانون اساسی ایران چیست؟ از شاخصه­های عینی در زمینه تشخیص مصلحت که با توجه به اندیشه­ی امام خمینیv ذیل دو عنوان اصلی قاعده اهم و مهم، حفظ اسلام و نظام اسلامی (عدالت، صلح، عزت مسلمانان و نفی سلطه کفار، حفظ جان و مال مسلمان، منافع عمومی) که شامل رعایت احکام شرعی می­گردد، قابل مطالعه است. و روش تحقیق در این مقاله توصیفی – تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Expediency Solutions in Imam Khomeini's Thought and the Iranian Constitution

نویسندگان [English]

  • Yaghab tavakoli 1
  • fahimeh takhti 2
1
2 Legal Studies Researcher
چکیده [English]

Since expediency extends far beyond the scope of the Shari'ah and within its scope, it is not limited to specific matters. In the Shari'ah there are provisions that are temporary and changeable due to their dependence on particular circumstances and requirements. The source of recognition for this type of expediency is the Prophet and the Imams of the Infallible and the Absolute, the Islamic Ruler or the Prophet, each taking into account Islam's materiality and its specific temporal and spatial conditions and by rejecting the principle of transgression, Issues Government Expediency Orders.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Expediency
  • importance and importance
  • system preservation
  • expediency assembly

مراجع

1. افتخاری، اصغر(1390)، مصلحت، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)
2. افتخاری، اصغر، (1384)، مصلحت و سیاست، رویکردی اسلامی، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)
3. آقابخشی، علی و افشاری راد، مینو، (1386) فرهنگ علوم سیاسی، تهران، انتشارات چاپار.
4. امام خمینی، سیدروح‌الله، (1378)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
5. امام خمینی، (1378)، وصیتنامه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
6. انصاری، شیخ مرتضی، (1373)، فوائد الصول، قم، موسسه النشر الاسلامی.
7. انصاری، شیخ مرتضی، المکاسب المحرمه، (1420ق)، ج 2، قم، کنگره بزرگداشت صدمین سالگرد شیخ انصاری
8. البوطی، سعید رمضان، (1412ق)، ضوابط المصلحه فی الشریعه الاسلامیه، ج6، بی­جا، موسسه الرساله، دار المتحده.
9. آذرشب، محمدتقی و آسوده، رضا (1398)، «جایگاه جامعه مدنی در توسعه سیاسی»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال 3، شماره 8، بهار.
10. تقوی، محمدناصر، (1378)، حکومت و مصلحت، تهران: انتشارات امیرکبیر.
11. جوادی آملی، عبدالله، (1367)، ولایت فقیه؛ ولایت فقاهت و رهبری، قم، نشر اسراء.
12. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه القمی، (1413 ق)، علل الشرایع، بیروت، موسسه الاعلمی.
13. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه القمی، (1410ق)، من لایحضر الفقیه، ج5، تهران، دارالمکتب الاسلامیه.
14. شهید اول، شمس الدین محمد عاملی، (1412ق)، الدروس الشرعیه، قم، موسسه نشر اسلامی.
15. خوری الشرتونی اللبنانی، سعید، (1403ق)، قم، منشورات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
16. طباطبائی، سیدمحمدحسین، (1417ق)، تفسیر المیزان، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات.
17. غزالی، ابوحامدمحمد، (1413ق) المستصفی، بیروت، دارالکتب‌الاسلامیه.
18. مکارم شیرازی، ناصر، (1413)، انوار الفقهیه، قم، انتشارات مدرسه الامام امیرالمومنین.
19. محقق حلی، نجم الدین جعفربن الحسن، شرایع الاسلام، ج2، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعلیان.
20. معین، محمد، (1388)، فرهنگ فارسی، موسسه انتشارات امیر کبیر، تهران.
21. محمدی، ابوالحسن، (1369)، مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی.
22. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج 3، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
23. هاشمی رفسنجانی، علی اکبر، (1376) تفسیر راهنما، ج 1، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه­قم.
24. هاشمی، سید محمد، (1380) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، نشر دادگستر.
25. جمعی از نویسندگان، مصلحت فقهی یا روند عرفی شدن فقه، پایگاه اینترنتی اندیشه.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار