همگرایی منطقه‌ای از چشم انداز رهبران انقلاب اسلامی و ارائه مدلی برای منطقه‌شدن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

با وجود اهمیت مناطق در ساختار قدرت جهانی، مطالعات مربوط به منطقه در ایران هنوز همپای اهمیت مناطق پیشرفت نکرده و منطقه و کشورهای منطقه نتوانسته جذابیت چندانی برای محافل علمی و پژوهشی و همینطور نهادهای تصمیم‌گیری ایجاد کند، این در حالی است که بررسی بیانات رهبران انقلاب اسلامی و همینطور قانون اساسی نشان‌دهنده اولویت منطقه و همسایگان در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. پرسش پیش روی مقاله این است که اهمیت منطقه در ذهنیت رهبران انقلاب اسلامی و قانون اساسی را از چه منظری می‌توان تحلیل کرد و چگونه می‌توان در قالب یک مدل نظری فرایند شکل گیری منطقه را توضیح داد؟ پژوهش حاضر با بهره‌گیری از تحلیل محتوای کیفی بیانات رهبران انقلاب- حضرت امام و ایت الله خامنه‌ای - و همینطور اصول مرتبط در قانون اساسی از مفاهیم همسایگی، برادری و امت در تحلیل اهمیت منطقه بهره برده و فرایند منطقه‌شدن را در چهار مرحله توضیح داده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

همگرایی منطقه‌ای از چشم انداز رهبران انقلاب اسلامی و ارائه مدلی برای منطقه‌شدن

نویسنده [English]

  • gholamali soleimani
university of tehran
چکیده [English]

با وجود اهمیت مناطق در ساختار قدرت جهانی، مطالعات مربوط به منطقه در ایران هنوز همپای اهمیت مناطق پیشرفت نکرده و منطقه و کشورهای منطقه نتوانسته جذابیت چندانی برای محافل علمی و پژوهشی و همینطور نهادهای تصمیم‌گیری ایجاد کند، این در حالی است که بررسی بیانات رهبران انقلاب اسلامی و همینطور قانون اساسی نشان‌دهنده اولویت منطقه و همسایگان در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. پرسش پیش روی مقاله این است که اهمیت منطقه در ذهنیت رهبران انقلاب اسلامی و قانون اساسی را از چه منظری می‌توان تحلیل کرد و چگونه می‌توان در قالب یک مدل نظری فرایند شکل گیری منطقه را توضیح داد؟ پژوهش حاضر با بهره‌گیری از تحلیل محتوای کیفی بیانات رهبران انقلاب- حضرت امام و ایت الله خامنه‌ای - و همینطور اصول مرتبط در قانون اساسی از مفاهیم همسایگی، برادری و امت در تحلیل اهمیت منطقه بهره برده و فرایند منطقه‌شدن را در چهار مرحله توضیح داده است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • منطقه
  • منطقه‌شدن
  • مجموعه هویتی
  • حضرت امام خمینی(ره)
  • آیت الله خامنه‌ای

مراجع

  1. آرتز، پل ، خاورمیانه منطقه ای بدون منطقه گرایی یا پایان استثناء گرایی، ترجمه عباس حاتمی زاده،  اطلاعات سیاسی و اقتصادی 1379 شماره 161 و 162.
  2. بحرانی، مرتضی، سید مالک حسینی و محمود ملکی؛« فرصت های ایران برای تبدیل به قدرت برتر منطقه ای»؛ فصلنامه پژوهش های سیاسی سال دوم، شمار 1، بهار 1391.
  3. برزگر، کیهان؛ « منطقه گرایی در سیاست خارجی ایران»؛ مطالعات اوراسیای مرکزی، مرکز مطالعات عالی بین المللی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی( ویژه همایش مطالعات منطقه ای)، سال دوم، شماره 5، زمستان 1388.
  4. بلامی، الکس. جی؛ جوامع امن و همسایگان؛ مترجمان محمود یزدان فام و پریسا کریمی نیا ، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، ‎۱۳۸۵.
  5. بوزان، باری و الی ویور؛ مناطق و قدرت ها: ساختار امنیت بین الملل؛ ترجمه رحمان قهرمان پور، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1388.
  6. بیانات آیت الله خامنه‌ای به مناسبت روز پاسدار، 24/9/ ‏1375.  
  7. بیانات آیت الله خامنه‌ای در دیدار کارکنان «وزارت آموزش و پرورش»، «سازمان بهزیستى» و «سازمان تأمین اجتماعى»، 23/4/ ‏1372.   
  8. بیانات آیت الله خامنه‌ای در مراسم اعطاى سردوشى در دانشگاه افسرى امام على(ع)، 9/8/  ‏1378
  9. جوادی ارجمند، محمد جعفر؛« سند چشم انداز 1404 و سیاست خارجی ج. ا. ا در دستیابی به قدرت برتر منطقه ای»؛   مجله سیاست، شماره 9 ،  بهار 1388 .
  10. حاج یوسفی، امیرمحمد؛ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در پرتو تحولات منطقه ای؛ تهران. دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه، چاپ دوم. پاییز 1384.
  11. خمینی، روح‌الله، صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی(س) (بیانات، پیام ها، مصاحبه ها، احکام، اجازات شرعی و نامه ها) ؛ تهران: مؤسسه تنظیم ونشرآثارامام خمینی، 1368
  12. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال، مبانی فرانظری نظریه اسلامی روابط بین الملل، فصلنامه روابط خارجی سال دوم، شماره 2، تابستان 1389 .
  13. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال،تحول نظریه‌های منطقه‌گرایی، مطالعات اوراسیای مرکزی، شماره 5، 1388.
  14. دوئرتی، جیمز و رابرت فالتزگراف؛ نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل؛ ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی، تهران، قومس، چاپ پنجم، 1388.
  15. راهبردهای سیاست خارجی برگرفته از بیانات مقام معظم رهبری، تهران: انقلاب اسلامی، 1390.
  16. رایسدل، آلاسدایر و جرالد اچ. بلیک، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا. ترجمه دره میر حیدر. چاپ چهارم، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل، 1374
  17. رضایی میرقائد محسن و علی مبینی دهکردی؛ ایران آینده در افق چشم انداز؛ تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی 1386.
  18. رمضانی، روح الله؛ چارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ ترجمه علیرضا طیب، تهران، نشر نی، 1380
  19. روحی دهبنه، مجید، تراژدی منطقه‌گرایی در خاورمیانه؛ تبیین نظم و بی‌نظمی در سیاست بین‌الملل خاورمیانه، پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران، 1395
  20. سخنرانى آیت الله خامنه‌ای در دیدار با فرزندان ممتاز شاهد، جانبازان شهرهاى مشهد و تهران و استان کردستان، جمعى از دانش‏آموزان مدارس تهران و مدرسان مراکز تربیت‏معلم و گروهى از ورزشکاران و مسئولان سازمان تربیت بدنى کشور،  21/6/ ‏1369
  21. س‍ری‍ع‌ال‍ق‍ل‍م‌، م‍ح‍م‍ود؛ س‍ی‍اس‍ت‌ خ‍ارج‍ی‌ ج‍م‍ه‍وری‌ اس‍لام‍ی‌ ای‍ران‌: ب‍ازب‍ی‍ن‍ی‌ ن‍ظری‌ و پ‍ارادای‍م‌ ائ‍ت‍لاف‌؛ ت‍ه‍ران‌،  م‍رک‍ز ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات‌ اس‍ت‍رات‍ژی‍ک‌، ۱۳۷۹.
  22. سلیمی، حسین،آسیای جنوب غربی به عنوان یک منطقه؟ تحلیل قابلیت اطلاق منطقه به آسیای جنوب غربی، مجله ژئوپلیتیک، شماره 15،  1388.
  23. سیف زاده، سید حسین، همگرایی منطق‌ای در سیاست خارجی ایران، با نگاهی به آسیای حنوب غربی، نشریه روابط خارجی، شماره 5، بهار 1399.
  24. سیم بر، رضا، ایران و منطقه گرایی در آسیای جنوب غربی راهبردها و راهکارها در سیاست خارجی ایران، پژوهش سیاست نظری، شماره 5، 1388. 
  25.  طاهایی، سید جواد و سید رضا موسوی نیا، همسایگی؛ نظریه ای برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، پژوهش های سیاست اسلامی سال اول، شماره 4، زمستان 1392.
  26. عبدالله خانی، علی؛ کتاب نظریه های امنیت؛ تهران، ابرار معاصر، 1389.
  27. فولر، گراهام، قبله عالم؛ ژئوپولتیک ایران؛ ترجمه عباس مخبر، تهران، نشر مرکز، 1373.
  28. قاسمی فرهاد و جواد صالحی؛ نگرشی به خلیج فارس و مسائل آن؛ تهران، مرکز پژوهش‌های علمی و استراتژیک خاورمیانه، 1386.
  29. لیک، دیوید و پاتریک ام مورگان؛ نظم های منطقه ای، امنیت سازی در جهان نوین؛ ترجمه سید جلال دهقانی فیروزآبادی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1381. 
  30. ماز، زیو، امنیت منطقه ای؛ ترجمه علی علمایی، تهران، مدیریت پژوهش دوره عالی جنگ دانشکده فرماندهی، 1379.
  31. ماندل، رابرت؛ چهره تغییر امنیت ملی؛ ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1379.
  32. متقی، ابراهیم؛ تحول طرحهای خاورمیانه‌ای امریکا، مبانی، موانع و چالش‌ها؛ تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1393.
  33. متن بازنگری شده قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ تهران، انتشارات خورشید، 1375.
  34. مجتهد زاده، پیروز، ایران و امنیت آسیای غربی (آیا هارتلند جدید از خلیج فارس تا دریای خزر گسترش می‌یابد)، نگرش راهبردی، شماره 87، بهمن 1386.
  35. مجتهدزاده، پیروز، امنیت آسیای جنوب باختری در ژئوپلیتیک قرن بیست و یکم، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 1، شماره 2، تابستان و پاییز 1387
  36. مجیدی، محمدرضا و همکاران؛ غرب آسیا، نظام بین الملل و همگرایی منطقه‌ای؛ تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1387.
  37. مرادی منوچهر؛ چشم انداز همکاری ایران و اتحادیه اروپا در تامین ثبات و امنیت در قفقاز جنوبی: حدود و امکانات؛ دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه، 1385.
  38. مستقیمی، بهرام و حمیدرضا قوام ملکی، امکان سنجی شکل گیری سامانه منطقه ای در اکو، مطالعات اوراسیای مرکزی، سال اول، شماره 2، تابستان و پاییز 1387
  39. مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، نشر صدرا، 1362
  40. میرزا،ک.پ؛ سیاستهای بین‌المللی در اقیانوس هند؛ ترجمه فاطمه قدیمی‌پور، تهران، مرکز مطالعات بین‌المللی دانشگاه تهران، 1355. 
  41. هانگی، هینر، رالف رولوف و یورگن رولاند؛  میان‌منطقه‌گرایی و روابط بین‌الملل؛ ترجمه الهه کولائی و محمدکاظم شجاعی، تهران، انتشارات وزارت امورخارجه، 1393
  42. هرتسیگ، ادموند ،منطقه گرایی، ایران و آسیای مرکزی، مترجم محمد علی قاسمی، مطالعات راهبردی، شماره25، پاییز 1383.
  43. هینبوش ریموند و انوشیروان احتشامی؛ سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه؛ ترجمه احمد گل محمدی، پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1382
  44. ولدانی، چالش ها و منازعات در خاورمیانه، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1388

 

  1. Etzioni, Amitai, The Epigenesis of Political Communities at the International Level, American Journal of Sociology, Volume 68, Issue 4  , Jan., 1963.      
  2. Flemes‌, Daniel (2010), Regional Leadership in the‌ Global‌ System Ideas‌, Interests‌ and‌ International Affairs, Vol. 10, No3, September 2006
  3. Haas, Ernst B. The uniting of Europe: political, social, and economic forces, 1950-1957, Stanford University Press, 1958.
  4. Katzenstein, Peter J., A World of Regions: Asia and Europe in the American Imperium, Cornell University Press,
  5. Louisy. Cantori and Steven L. Spiegel, The international Politics of regions: A Comparative Approach (Englewood cliffs, N, J: Prentice- Hall. 1970.
  6. Mitrany, David, A working peace system, Quadrangle Books, 1966.
  7. Rostow, W.W, 1990, the Coming Age Regionalism, Encounter LXXIV, 2005.
  8. Rubin, Barry (2006), Iran: The‌ Rise of a Regional power, The Middle East Review of Strategies,Germany, GIGA German‌ Institute of Global and Area Studies
  9. Russet, Bruce M. International Regions and the International Systems: A Study in Political Ecology (Chicago: Rand McNally, 1967.
  10. Thompson, Villiam R, “The Regional Subsystem: A Conceptual explication and a Propositional Inventory”. International Studies Quarterly, 17, No, 1, March 1973.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار