نظم سیاسی ، بوروکراسی و توسعه ایران دوره پهلوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگده حقو و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه پیام نور

چکیده

چکیده
این مقاله به دنبال بررسی رابطه نظم سیاسی و بوروکراسی با توسعه دوره پهلوی می باشد. توسعه ایران در دوره قاجاریه با توجه به افزایش ارتباطات بین المللی و تحمیل قراردادهای دول غربی به ایران مورد توجه نخبگان دیوان سالار قرار گرفت و در امر دولت سازی اقداماتی صورت گرفت ولی منجر به توسعه نشد. دولت پهلوی با افزایش بی نظمی های سیاسی در سراسر کشور تاسیس شد. با توجه به بی نظمی های سیاسی در مناطق مختلف کشور نخبگان دیوان سالار پهلوی اول دولت سازی را برای افزایش کنترل دولت در سراسر کشور در برنامه های خود قرار دادند. آنها در امر دولت سازی در دنبال تاسیس دولت متمرکز با بورکراسی کارآمد، نظام آموزشی و نیروهای نظامی مدرن برآمدند. پهلوی دوم نیز در این مسیر تلاشهای انجام داد لیکن تلاشهای آنها منجر به توسعه نشد و در نهایت رضاشاه با حملات متفقین و محمدرضا شاه با پیروزی انقلاب اسلامی سقوط کردند. این مقاله با روش تاریخی به دنبال شناخت علیت های عدم توسعه دوره پهلوی با وجود تلاشهای صورت گرفته توسط نخبگان دیوان سالار دولت پهلوی با استفاده از نظریه نظم و زوال سیاسی فوکویاما می باشد.
نخبگان دیوان سالار دولت پهلوی با توجه به بی نظمی های سیاسی در اواخر دوره قاجاریه دولت سازی را برای افزایش کنترل دولت در سراسر کشور در برنامه خود قرار دادند لیکن دولت سازی مورد نظر پهلوی با استقبال نیروهای اجتماعی قرار نگرفت. اولویت نیروهای اجتماعی پاسخگویی دمکراتیک و حاکمیت قانون بود که منجر به بی نظمی های سیاسی و عدم موفقیت دولت پهلوی در امر توسعه شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

olitical order, bureaucracy and development of Iran in the Pahlavi period

نویسندگان [English]

  • a m 1
  • mohammad hasan jabbari 2
1 استاد دانشگده حقو و علوم سیاسی دانشگاه تهران
2 Faculty member of Payame Noor University
چکیده [English]

This article seeks to examine the relationship between political order and bureaucracy with the development of the Pahlavi period. The development of Iran in the Qajar period, due to the increase in international relations and the imposition of Western state contracts on Iran, was considered by the bureaucratic elites, and steps were taken in state-building, but did not lead to development. The Pahlavi government was established with increasing political irregularities throughout the country. Due to political irregularities in different parts of the country, the bureaucratic elites of the first Pahlavi state put state-building in their plans to increase government control throughout the country. In state-building, they sought to establish a centralized state with an efficient bureaucracy, an modern education system, and modern military forces. The second Pahlavi also made efforts in this direction, but their efforts did not lead to development, and finally Reza Shah fell with the attacks of the Allies and Mohammad Reza Shah fell with the victory of the Islamic Revolution. This article seeks to identify the reasons for the lack of development of the Pahlavi period in spite of the efforts made by the bureaucratic elites of the Pahlavi state using Fukuyama's theory of political order and decline.
Due to the political irregularities in the late Qajar period, the bureaucratic elites of the Pahlavi state planned state-building to increase government control throughout the country, but the Pahlavi state-building was not welcomed by social forces. The priority of the social forces was democratic accountability and the rule of law, which led to political irregularities and the lack of development of the Pahlavi period.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political order
  • bureaucracy
  • development
  • Pahlavi state
  1. آبراهامیان یرواند (1391)، ایران بین دو انقلاب، احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
  2. آبراهامیان یرواند (1397)، تاریخ ایران مدرن، محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
  3. اتابکی تورج (1385)، تجدد آمرانه دولت و جامعه در عصر رضاشاه، مهدی حقیقت‌خواه تهران: ققنوس.
  4. ازغندی علیرضا (1379)، ناکارآمدی نخبگان ایران بین دو انقلاب، تهران: قومس.
  5. ازغندی علیرضا(1391)، درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی ایران، تهران: قومس
  6. باقی عمادالدین (1383)، بررسی انقلاب ایران، تهران: سرایی.
  7. بشیریه حسین (1378)، جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: نشر نی.
  8. بشیریه حسین (1380)،موانع توسعه سیاسی در ایران،تهران: گام نو.
  9. جباری محمد حسن(1384)، بررسی تطبیقی نوسازی و اصلاحات ایران و ژاپن، تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
  10. خمینی، روح‌الله(1378)، صحیفه امام(ج1)، تهران: مؤسسه تنظیم ونشرآثارامام خمینی(ره).
  11. سریع القلم محمود (1397)، اقتدارگرایی ایران عصر پهلوی، تهران: گاندی.
  12. سمیعی محمد (1397)، نبرد قدرت در ایران، تهران: نشر نی.
  13. شیرزادی رضا(1381)،راهبرد نوسازی دولت های معاصر ایران، تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
  14. غلامرضا کاشی محمدجواد (1384)، نظم و روند تحول گفتار دمکراسی در ایران، تهران: گام نو.
  15. فوکویاما فرانسیس(1396، رحمن قهرمانپور، تهران: روزنه.
  16. فوران جان(1377)،مقاومت شکننده؛ تاریخ تحولات اجتماعی ایران، احمد تدین، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.  
  17. کدی نیکی آر (1381)، ایران دوران قاجاریه و برآمدن رضاخان، مهدی حقیقت‌خواه تهران: ققنوس.
  18. لیلاز سعید(1387)، برنامه های عمرانی سوم الی پنجم و نقش آن در تحولات اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی ایران، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
  19. مک دانیل تیم(1389)، خودکامگی ، نوسازی و انقلاب ایران و روسیه، ترجمه پرویز دلیرپور، تهران: انتشارات سبزان.
  20. همایون کاتوزیان محمدعلی (1397)، اقتصاد سیاسی ایران، ترجمه محمدرضا نفیسی، تهران: نشر مرکز.
  21. همایون کاتوزیان محمد علی(1396)، تضاد دولت و ملت، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشرنی.

 

  1. Curtis E.Glenn and Hooglund Eris(2008),Iran:a country study, Fedral Research Division Libarary of Congress.
  2. Fukuyama Francis(2013), The Origins of Political Order,Linder Auditorium,Graduate School of Development Policy and Practice. Retrieved from https://www.scribd.com/
  3. Foran Jhon(2005), Taking Power; On the origins of Third World Revelation, Cambridge University Press.
  4. Herrmann Julián Durazo(2010), Neo-Patrimonialism and Subnational Authoritarianism in Mexico, Journal of Politics in Latin America,NO 2,pp:85-11.
  5. Skocpol Theda (1982),Rentier State and Shi a Islam in the Iranian Revolution, Department of Sociologhy, the University of Chicago.