ارزیابی توسعه فناوری در ایران بر اساس دو الگوی فناوری مناسب و خوداتکا، مورد مطالعه برنامه‌های اول تا پنجم توسعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه جامعه شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی و ارزیابی توسعه فناوری در ایران در طول برنامه‌های اول تا پنجم توسعه مبتنی بر دو رهیافت و مدل نظری فناوری مناسب و خوداتکا است. نخست جوهر استدلال دو مدل مذکور تشریح می‌شود. سپس اسناد و مطالعات انجام شده از برنامه‌های اول تا پنجم توسعه با تأکید بر توسعه فناوری، بر اساس مفاهیم دو الگو و مدل نظری مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. داده‌های گردآوری شده شامل دو دسته اسناد است. اسناد و گزارش‌هایی که بر تاریخ توسعه فناوری در ایران پس از انقلاب اسلامی پرداخته‌اند و اسناد و مطالعاتی که توسعه فناوری در این دوره‌ها را ارزیابی و تحلیل کرده‌اند. برای دستیابی به هسته کانونی و مقولات مرکزی فعالیت‌های توسعه فناوری از روش تحلیل مضمون استفاده شد. با استفاده از این روش تلاش گردید تا اسناد و داده‌ها‌ی گردآوری شده کدگذاری شده و مضامین اصلی آن استخراج گردد و در نهایت مدل نظری از برنامه‌های توسعه فناوری در طول برنامه اول تا پنجم ترسیم شد. یافته‌های پژوهش بیانگر توجه برنامه‌ریزان و سیاستگذاران بر اتخاذ برخی از انواع فناوری‌ها در هر یک از دوره‌های اول تا پنجم توسعه می‌باشد که در جداول مرتبط بیان می‌شود. نوآوری پژوهش حاضر در ترسیم مدل توسعه فناوری در طول برنامه‌های توسعه با استفاده از روش کیفی تحلیل مضمون است که نقاط قوت و ضعف برنامه-ها را تبیین می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of technology development in Iran based on two models of appropriate technology and self-reliance, the study of the first to fifth development programs

نویسنده [English]

  • Mahdi Nasiri
Sociology of Research Institute of Hawzeh and University
چکیده [English]

The purpose of this study is to review technology development in Iran during the first to fifth development programs based on two approaches and theoretical model of appropriate and self-reliant technology. First, the essence of the argument of the two models is explained. Then, the documents and studies of the " First to fifth development plans" with emphasis on technology development are evaluated based on concepts of two models and theoretical models. The collected data includes two categories of documents. Documents and reports that have dealt with the history of technology development in Iran after the Islamic Revolution and documents and studies that have evaluated and analyzed the development of technology in these periods. Thematic analysis technique was used to achieve the focal point and central categories of technology development activities. Attempts were made to encode the collected documents, and finally a theoretical model of technology development programs was drawn during the first to fifth programs. Findings indicate that planners and policy makers pay attention to the adoption of some types of technologies in each of the first to fifth periods of development, which are expressed in the relevant tables. The innovation of the present study is in drawing the technology development model during the development programs using the qualitative method of content analysis, which explains the strengths and weaknesses of the programs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Development"
  • "Technology"
  • "Five-year plans"
  • "Iran"
  • " Thematic Analysis"

مراجع

  1. -امیدی، رضا (1391)، تحلیل برنامه­های عمران و توسعه ایران از منظر مؤلفه­های برنامه­ریزی، فصلنامه برنامه­ریزی و بودجه، سال هفدهم، شماره 4، صفحه 126-96.
  2. -توفیقی، زهره (1396)، جایگاه ایران در شاخص رقابت­پذیری سفر و گردشگری 2017، رو به سوی پیشرفت، ماهنامه دانش بنیان، شماره بیست و سوم، صفحه 46-44.
  3. -حاجی­حسینی، حجت­الله (1384)، تحقیق و بررسی پیرامون نظام توسعه فناوری ایران، فصلنامه توسعه تکنولوژی، سال سوم، شماره ششم، صفحات 4-79.
  4. -حاجی­حسینی، حجت­اله (1386)، تحلیلی تاریخی بر روند توسعه تکنولوژی در ایران، فصلنامه توسعه تکنولوژی، سال پنجم، شماره دوازدهم، ص 15-36.
  5. -خدادادحسینی، سیدحمید و ریاحی، پریسا و نوری، مینا (1391)، پیشبرد نوآوری در کشورهای در حال توسعه: بررسی برنامه­های توسعه اقتصادی در ایران، فصلنامه سیاست علم و فناوری، سال چهارم، شماره3، ص101-119.
  6. -خردمندنیا، سهیلا و شاه­حسینی، حامد (1393)، آشنایی با دانش و فناوری شناختی و وضعیت آن در ایران، معاونت پژوهش­های زیربنایی و امور تولیدی، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
  7. -رفیع­پور، فرامرز (1384)، توسعه و تضاد، کوششی در جهت تحلیل انقلاب اسلامی و مسائل اجتماعی ایران، تهران، شرکت سهامی انتشار.
  8. -رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و دینی ترکمانی، علی (1371)، اقتصاد ایران، موسسه مطالعات و پژوهش­های بازرگانی، تهران.
  9. -زین­العابدینی، اکبر (1394)، آشنایی با سیاست­ها و قوانین حوزه فناوری و نوآوری، معاونت پژوهش­های زیربنایی و امور تولیدی، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
  10. -سازمان فناوری اطلاعات ایران (1394)، روند توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در یک نگاه (وضعیت کشورهای جهان تا سال 2015)، نشر سازمان فناوری اطلاعات ایران.
  11. -سوزنچی کاشانی، ابراهیم (1398)، مرور تاریخچه مطالعات علم، فناوری و نوآوری و ضرورت ایفاء نقش دولت، فصلنامه سیات علم و فناوری، سال یازدهم، شماره2، ص1-16.
  12. -شریفی، اصغر و اسلامیه، فاطمیه (1390)، نگاهی به کاربرد فناوری های نوین در آموزش و مدیریت، انتشارات فرهنگ سبز، چاپ دوم، تهران.
  13. -عارفی، محسن (1396)، جدیدترین گزارش بانک جهانی از اقتصاد ایران چه می گوید؟، ماهنامه دانش بنیان، شماره بیست و سوم، صفحه 40-38.
  14. -قاضی نوری، سیدسپهر و قاضی نوری، سیدسروش (1378)، استخراج راهکارهای اصلاح نظام ملی نوآوری ایران با تکیه بر مطالعه تطبیقی کشورهای منتخب، فصلنامه سیاست علم و فناوری، سال اول، شماره 1، ص 1-17.
  15. -قاضی نوری، سیدسپهر و مهاجری، آیدا (1398)، یادگیری فناورانه و سیاست های حمایت از آن، فصلنامه سیاست علم و فناوری، سال یازدهم، شماره 2، ص 439-454.
  16. -قاضی نوری، سیدسپهر، براتی­نیا، محمود، صباغچی، سارا (1390)، ارائه الگویی برای حمایت شغلی از پژوهشگران آزاد کشور، فصلنامه سیاست علم و فناوری، سال چهارم، شماره2، ص11-26.
  17. -قاضی نوری، سیدسروش و ردائی، نیلوفر (1398)، چارچوب تدوین برنامه­های سیاستی علم، فناوری و نوآوری، فصلنامه سیاست علم و فناوری، سال یازدهم، شماره2، ص527-542.
  18. -گزارش اقتصادی (1383)، گزارش اقتصادی سال 1382 و نظارت بر علمکرد چهارساله اول برنامه سوم توسعه، جلد اول، سازمان مدیریت و برنامه­ریزی کشور، تهران.
  19. -گنجی­دوست، محمد (1387)، تحولات دیپلماسی در عصر اطلاعات، فصلنامه سیاست، دوره 38، شماره1، صفحات212-185.
  20. -مجیدپور، مهدی و مجیری، فاطمه (1398)، سیر تحول مفاهیم و سیاست­های انتقال فناوری بین­المللی، فصلنامه سیاست علم و فناوری، سال یازدهم، شماره2، ص425-437.
  21. -محمودی، سیدجلال (1394)، توسعه و عرفی­شدن جامعه با نگاهی به برنامه­های توسعه در ایران، جامعه­شناسان، تهران.
  22. -محنّک، کاووس (1373)، انتقال فناوری: راهبردی برای خوداتکایی علمی و فنی کشورهای خاورمیانه، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، تهران، کویر.
  23. -مسعودی، صاحبه (1394)، انتقال توسعه فناوری؛ ضعف چارچوب نهادی در ایران با تأکید بر ظرفیت­های سازمانی، معاونت پژوهش­های زیربنایی و امور تولیدی، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
  24. -ملایری، محمدحسین و اصلانی، فرشید (1372)، برنامه­ریزی و توسعه صنعتی در ژاپن، مروری بر نحوه اداره صنایع در ژاپن، ماهنامه مجلس و پژوهش، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، شماره اول، سال اول، فروردین و اردیبهشت، صفحات 39-59.
  25. -میرعمادی، طاهره و رحیمی­راد، زهره (1398)، واکاوی عوامل زمینه­ای شکست سیاست­های علم، فناوری و نوآوری، فصلنامه سیاست علم و فناوری، سال یازدهم، شماره2، ص617-599.
  26. -نامداریان، لیلا و نقی­زاده، رضا (1398)، هوشمندی راهبردی در سیاست­گذاری علم، فناوری و نوآوری، فصلنامه سیاست علم و فناوری، سال یازدهم، شماره2، ص87-101.
  27. -نصیری، مهدی (1398)، جامعه شناسی علم و فناوری، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم.
  28. -نیلی، مسعود و همکاران (1397)، اقتصاد ایران چگونگی گذر از ابر چالش ها، جلد اول، موسسه آموزش عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، تهران.
  29. -هادی زنوز، بهروز (1382)، تجربه سیاستهای صنعتی در ایران 80-1374، دفتر امور زیربنایی مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، تهران.
  30. -Braun, V., & Clarke, V. (2019), Reflecting on reflexive thematic analysis. Qualitative research in sport, exercise and health, 11 (4): 589-597.
  31. -Castleberry, Ashley, & Nolen, Amanda (2018), Currents in Pharmacy Teaching and Learning, https://doi.org/10.1016/j.cptl.2018.03.019.
  32. -Katouzian, Homa & Shahidi, Hossein (2008) Iran in the 21st Century, Politics, economics and conflict, Routledge Taylor & Francis Group, USA and Canada.
  33. -Mahdavi, Hossein (1970), The Pattern and Problems of Economic Development in Rentier States: the Case of Iran, In: M. Cook (ed.), Studies in the Economic History of the Middle East, London, Oxford University Press.
  34. -Nazarko, Łukasz (2017). Future-oriented technology assessment. Procedia Engineering, 182, 504-509.
  35. -Nowell, L.S, Norris, J.M.,White, D.E., and Moules,N.J. (2017). Thematic analysis: striving to meet the trustworthiness criteria, International journal of qualitative method, 16: 1-13.
  36. -UNCTAD (2005), “Science, Technology and Innovation Policy Review: The Islamic Republic of Iran”, United Nations, available from: https://unctad.org/system/files/official-document/iteipc20057_en.pdf.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار