مؤلفه‌های مفهومی مقاومت در اندیشه امام خامنه‌ای (مدظله العالی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه علوم سیاسی، دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

چکیده

پس از انقلاب اسلامی، گفتمان مقاومت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی، ذیل کلان گفتمان اسلام سیاسی-فقاهتی به دال مرکزی اسلام ناب محمدی و با قرائت امام خمینی (ره) شکل گرفت و به عنوان رویکرد اتخاذی نظام اسلامی در فضای نظام بین‌الملل و همچنین پاسخی کارا و عکس‌العملی واقع‌بینانه در برابر نظام سلطه و استکبار در راستای تامین منافع کشور قد علم نمود. این گفتمان که مبتنی بر اندیشه امامین انقلاب و ساخت بومی کشور تعریف گشته، نشان‌دهنده مسیر ریل‌گذاری صحیح و متناسب با آرمان‌ها و اهداف انقلاب اسلامی برای دستگاه‌های تصمیم‌ساز در حوزه سیاست خارجی و کارگزان نظام است. نخستین گام برای استقرار درست و کامل گفتمان مقاومت، شناخت دقیق معنا و مفهوم مقاومت و واکاوی مولفه‌های بنیان‌شناسانه آن است.
سوال اصلی پژوهش حاضر، در ارتباط با چیستی مولفه های مفهومی مقاومت اسلامی در اندیشه امام خامنه‌ای حفظه‌الله تعالی است. برای وصول به پاسخ، با استفاده از روش «تحلیل محتوای کیفی متن‌محور» بیانات معظم‌له پیرامون مفهوم «مقاومت» متناسب با اقتضائات روش‌شناسانه، مورد بررسی قرار گرفت. در همین راستا 9262 فیش از بیانات ایشان استخراج گردید و پس از پالایش، 225 فیش مورد تدقیق و بررسی قرار گرفت و براین اساس مؤلفه‌های مفهوم‌شناسی مقاومت در قالب پنج مقوله (مبانی، خاستگاه، ویژگی‌ها، ابعاد و انواع) تشریح گردید.
یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مقاومت، مجموعه‌ عملکردی برنامه‌ریزی‌شده، کارآمد و هوشمند در تمامی عرصه‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، در سطوح فردی، اجتماعی و نهادی، به جهت مقاوم‌سازی ساخت وجودی افراد و مستحکم‌سازی بافت جامعه و حکومت، برای مقابله با دشمن درونی افراد اعم از شیطان و وساوس نفسانی از یک سو و مواجهه با دشمن بیرونی و در راس آن جبهه استکبار جهانی و طواغیت عالم از سوی دیگر است که منجر به نیل به سعادت و کمال دنیوی و اخروی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Conceptual components of resistance in Imam Khamenei's thought

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hakimi
  • Asghar Eftekhari
Department of Political Science, Faculty of Islamic Education and Political Science, Imam Sadegh University, Tehran, Iran
چکیده [English]

After the Islamic Revolution, the discourse of resistance in the foreign policy of the Islamic Republic was formed under the general discourse of political-jurisprudential Islam with the central sign of pure Muhammadan Islam and with the recitation of Imam Khomeini. Efficient and realistic reaction against the system of domination and arrogance in order to secure the interests of the country. This discourse, which is defined based on the thought of the Imams of the Revolution and the native construction of the country, shows the correct way of laying in line with the ideals and goals of the Islamic Revolution for decision-making bodies in the field of foreign policy and system agents. The first step to establishing the discourse of resistance correctly and completely is to know precisely the meaning and concept of resistance and to analyze its fundamental components.
The main question of the present study is related to what are the conceptual components of Islamic resistance in the thought of Imam Khamenei, the memory of God Almighty. To obtain the answer, using the method of "text-based qualitative content analysis", His Holiness's statements about the concept of "resistance" in accordance with the methodological requirements were examined.
Findings show that resistance is a planned, efficient, and intelligent functional set in all cultural, economic, political, and social fields, at an individual, social, and institutional levels, in order to strengthen the existential structure of individuals and strengthen the fabric of society and government to confront the internal enemy. Individuals, including the devil and carnal obsession, on the one hand, and confrontation with the external enemy, and on top of that, the global arrogance front and the arrogance of the world, on the other hand, will lead to worldly and otherworldly happiness and perfection.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resistance
  • Islam
  • Supreme Leader
  • Anti-Arrogance
  • Dominance System
  1. قرآن کریم
  2. نهج‌البلاغه
  3. بیانات مقام معظم رهبری در سایت khamenei.ir
  4. افتخاری، اصغر، (1396)، جزوه درسی روش تحقیق. تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
  5. افتخاری، اصغر، (1399)، مقاومت در اسلام: نظریه و الگو. تهران: اندیشه نورسازان.
  6. افتخاری، اصغر و حکیمی، محمد، (1399)، «مختصات الگوی مقاومت اسلامی در منظومه فکری مقام معظم رهبری (دام ظله)»، دوفصلنامه علمی پژوهش‌های سیاست اسلامی، دوره 8، شماره 18 (پاییز و زمستان)، صص 234-201.
  7. باردن، لورنس، (1375)، تحلیل محتوا، ترجمه هوشنگ نائینی. تهران: نشر نی.
  8. پیرانی، خدیجه، (1393)، بررسی جلوه‌های مقاومت در نهج‌البلاغه (پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم انسانی). اردبیل: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه محقق اردبیلی.
  9. جیمزسی، اسکات، (1396)، سلطه و هنر مقاومت: روایت‌های نهانی، خاکباز، افشین. تهران: نشر مرکز.
  10. دهخدا، علی‌اکبر، (1377)، لغت‌نامه دهخدا. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  11. ساعتچی، محمد، (1371)، فرهنگ دانشگاهی یادواره فارسی انگلیسی. تهران: یادواره کتاب.
  12. سرافراز، سمیه، (1395)، بررسی عنصر مقاومت در اندیشه امام خامنه‌ای. تهران: فرهیختگان دانشگاه.
  13. سلطانی‌وش، علی، (1394)، من انقلابی‌ام: دکترین مقاومت در اندیشه و کلام حضرت آیت‌الله‌العظمی سید علی حسینی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب. مراغه: راه مشاور.
  14. سیدامامی، کاووس، (1386)، پژوهش در علوم سیاسی؛ رویکردهای اثبات‌گرا، تفسیری و انتقادی. تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
  15. صلح‌میرزایی، سعید، (1398)، اندیشه‌ی مقاومت در بیان رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی). تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
  16. عمید، حسن، (1374)، فرهنگ فارسی عمید. تهران: انتشارات امیرکبیر.
  17. فرهادی، روح‌الله، (1390)، مقاومت اسلامی. تهران: نشر دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
  18. فرهادی‌نیا، حمید، (1386)، سیر تاریخی جنگ‌های چریکی و نهضت‌های مقاومت. تهران: اندیشه‌سازان نور.
  19. فوران، جان، (1378)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران: از سال 1500 میلادی تا انقلاب اسلامی، تدین، احمد. تهران: رسا.
  20. کریپندورف، کلوس، (1383)، تحلیل محتوا مبانی روش‌شناختی. تهران: نشر نی.
  21. گندمکار، ﺍﺑﻮﺍﻟﻔﻀﻞ، (1390)، «بررسی مقاومت در پرتو حقوق بین‌الملل»، فصلنامه تخصصی ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺭﺍﻫﺒﺮﺩﯼ ﺑﺴﯿﺞ، شماره 52 (پاییز)، صص 234-207.
  22. معین، محمد، (1388)، فرهنگ فارسی معین. تهران: انتشارات امیرکبیر.
  23. مهدوی اطهر، مهدی، (1397)، مقاومت اسلامی از منظر امام خامنه‌ای. تهران: نشر دفتر مجمع جهانی تقریب مذاهب.
  24. مهدی‌پور، آسیه، (1398)، «تبیین مدل مفهومی مقاومت در اندیشه آیت الله سیدعلی خامنه‌ای»، دوفصلنامه علمی پژوهش‌های دانش سیاسی، سال15، دوره 30 (پاییز و زمستان)، صص 566-539.
  25.