تبیین جدید نظریه ولایت فقیه با رویکرد فقه سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار اقتصاد دانشکده اقتصاد و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق، تهران، ایران

چکیده

در مورد ولایت فقیه در عصر غیبت از جهت نصب از سوی امام معصوم یا انتخاب از سوی مردم، دو دیدگاه مشهور مطرح است؛ غالب فقهاء دیدگاه نصب را مطرح کرده­‌اند، دیدگاه انتخاب نیز از سوی بعضی از فقهاء مطرح شده است.
در این مقاله در صدد اثبات فرضیه سومی هستیم که هم نصب عام فقیه از سوی امام و هم انتخاب از سوی مردم را مبنا قرار داده است. این دیدگاه مشروعیت دوگانه الهی مردمی را از منظر فقه سیاسی توضیح می‌­دهد، به‌­طوری­که نصب فقیه عادل از سوی امام معصوم با بیان شرایط صلاحیت حاکم، بدون تعیین فرد خاص، صورت گرفته است و بعد دو مشروعیت، ناشی از اراده الهی بر حاکمت مردم بر سرنوشت خویش و مکلف ساختن آنان به انتخاب فقیهی عادل از میان فقهای دارای شرایط انتصاب از سوی امام معصوم و اعلام رضایت نسبت به حاکمیت او و نصرت او در استقرار و انجام وظایف حاکم است.
اکنون سؤال اساسی این تحقیق، این است که چگونه از نظر فقهی و مستندات کتاب و سنت مشروعیت الهی حاکم و مشروعیت مردمی قابل جمع است؟ دلایل آن چیست؟
با روش تحلیل محتوای کتاب و سنت و متون فقهی، با روش اجتهادی در صدد اثبات فرضیه بالا در چارچوب نظریه ولایت فقیه از منظر فقه سیاسی هستیم. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

New Elucidation of Velayat-e faqih's Theory with an Approach of Political Jurisprudence

نویسنده [English]

  • Gholamreza Mesbahi Moghaddam
Associate Professor of Economics, Faculty of Economics and Islamic Education, Imam Sadegh University, Tehran, Iran
چکیده [English]

There are two famous points of view in the case of determining of Vally-e faqih (supreme leader): the installation by the infallible Imam or selecting by the people. Most of the jurists have raised the view of the installation and the view of selecting has been raised by some jurisprudents.
In this article, we are trying to prove the third hypothesis, which is based on the general installation of the jurisprudent on the part of the Imam and the choice of the people, as well. This view point explains the divine-public legitimacy from the point of view of political jurisprudence, in such a way that the infallible Imam determine a fair jurisprudent by expressing the conditions of the authority of the ruler, without identifying a particular person, and then, second legitimization derived from the principle that god’s will is that people have sovereignty on their own destiny and oblige them to choose the fair jurisprudence among the jurisprudents who have the conditions of appointment by the infallible Imam and declare their consent to his rule and will assistance him to establish and fulfill his duties of the ruling.
Now, the fundamental question of this research is that how we can plus jurisprudential and documentary knowledge of the book with the rule of divine legitimacy and popular legitimacy? What are the reasons?By the method of analyzing the content of the book and the tradition and jurisprudential texts and using a Jihadi method, seek to prove the above hypothesis within the framework of the theory of Velayat-e faqih from the perspective of political jurisprudence.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Divine Sovereignty
  • Religious Democracy
  • Dual Legitimacy of Government
1- قرآن مجید
2-  نهج البلاغه فیض الاسلام
3-  نهج البلاغه صبحی صالح
4-  ابن الفراء، ابویعلی محمد بن حسین حنبلی (1406 ه‍ ق). احکام السلطانیه. تحقیق: فقی، محمئ حامد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
5-  ابن بابویه، محمد بن علی (1395 ه‍ ق). کمال‌الدین و تمام النعمه. 2 جلد، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، تهران: اسلامیه، چاپ دوم.
6-  ابن هشام، عبد الملک (بی­تا). السیره النبویه. 2جلد، بیروت: دار المعرفة .
7-  اکبری معلم، علی (1383). مشروعیت و مقبولیت ولایت فقیه از دیدگاه امام خمینی. مجله علوم سیاسی، دانشگاه باقر العلوم (ع).
8-  انصاری، مرتضى بن محمد امین (1400 هـ ق). المکاسب. تحقیق: لجنه التراث الشیخ الاعظم، قم: مؤسسه الهادی.
9-  حاتمی، محمدرضا (1382). مبانی مشروعیت حکومت از دیدگاه شیعه. رساله دکتری، دانشگاه امام صادق
10-               حر عاملی، محمد بن حسن‌ (بی­تا). الوسائل الشیعه الی مسائل الشریعه. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
11-               حیدری، احمد (1383). مردم سالاری دینی از دیدگاهشهید مطهری. مجله حکومت اسلامی، سال نهم، شماره 31.
12-               خامنه‌ای، سیدعلی (1376). حدیث ولایت. 6جلد، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
13-               خامنه‌ای، سیدعلی (26/09/1382). بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان قزوین. تاریخ استخراج (01، 12، 1396)، از اینترنت:  http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=5703
14-               سید بن طاووس، على بن موسى (1375). کشف المحجة لثمرة المهجة. محقق / مصحح: حسون، محمد، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم.
15-              قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
16-               کلینی، محمد بن یعقوب (1407 ه‍ ق‌). اصول کافی. 8جلد، محقق/ مصحح: على اکبر غفارى‌، تهران: دار الکتب الإسلامیة‌، چاپ چهارم.
17-               مجلسی، محمدباقر (1403 ه‍ ق). بحارالانوار. 111جلد، محقق / مصحح: جمعى از محققان، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی، چاپ دوم.
18-               مراغی، سید میر عبد الفتاح بن على حسینى‌ (1417 ه‍ ق‌). العناوین الفقهیة‌. 2جلد، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
19-               مرندی، محمد رضا (1371). مبانی و شرایط مشروعیت نظام سیاسی در اسلام. پایان ‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق
20-               مکارم، ناصر (1413 هـ ق). انوارالفقاهه (کتاب البیع). قم: انتشارات مدرسه الامام امیرالمؤمنینb، چاپ دوم.
21-               منتظری، حسینعلی(1411 هـ ق). دراسات فی ولایه الفقیه. قم: دارالفکر.
22-               منتظری، حسینعلی(1416 هـ ق). البدرالظاهر فی صلاه الجمعه و المسافر. قم: مکتبه الشهید منتظری، چاپ سوم.
23-               موسوی خمینی، سید روح الله، صحیفه نور، پرتال امام خمینی
24-               موسوی خمینی، سیدروح الله (1361). صحیفه نور. 22جلد، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
25-               موسوی خمینی، سیدروح الله (بی­تا). کتاب البیع. قم: مطبعه مهر.
26-               نائینی، میرزا محمد حسین غروى (1424 ه‍ ق‌). تنبیه الامه و تنزیه المله. محقق/ مصحح: سید جواد ورعى‌، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم‌
27-               نجفی، محمدحسن (1404 ه‍ ق‌). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌. 43جلد، محقق/ مصحح: عباس قوچانى - على آخوندى‌، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
28-               نراقی، احمد (1375). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام‌. مرکز الابحاث و الدراسات الاسلامیه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.