بررسی تطبیقی نظریه ولایت فقیه از نگاه شیعه و اهل سنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی کرایش انقلاب اسلامی. دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

با توجه به اینکه نظریهولایت فقیه در اندیشه سیاسی شیعه به شکل­گیری یک نظام سیاسی در اداره جامعه اسلامی منتهی شده است، این سوال رخ می­نماید که آیا فقه اهل سنت نیز نظریه خاصی در باب نظام سیاسی ارایه کرده است یا خیر؟ به عبارت دیگر، آیا با تکیه بر نظریه ولایت فقیه و با تجمیع و نسبت سنجی دیدگاه­های اهل سنت در زمینه حاکمیت و نظام سیاسی در اسلام، میتوان به طرح و ارایه یک نظام سیاسی مطابق با اقتضایات جوامع اهل سنت دست یافت؟ این پژوهش که با روش استنادی، تحلیلی به سامان رسیده است می­کوشد با تکیه بر عناصر و مؤلفه­هایی ازمشابهت و تجانس در فقه سیاسی شیعه و اهل سنت، از قبیل ضرورت وجود حکومت، ضرورت اجرای احکام، شوری، بیعت، اطاعت از حاکم، شرایط حاکم و... که در فقه شیعه و سنی مورد توجه و بررسی واقع شده­اند نوعی هم گرایی و تقارب را در نظریه ولایت فقیه، حد اقل بر اساس دیدگاه برخی از عالمان اهل سنت و مقایسه آن با آراء فقیهان شیعه، استنتاج نماید. 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Velayat-e Faqih's Theory from Shiite’ and Sunnite’s Perspective A Comparative Study

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Kalantari 1
  • s AL nabi 2
1 Associate Professor of Quranic and Hadith Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Ph.D. Student of Islamic Studies. University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Assumed that the Velayat-e faqih’s theory of Shiite political thought has led to the construction of a political system for administration of the Islamic society, the question arises whether Sunni jurisprudence has also presented a particular theory of the political system or not. To state the matter differently, based on the theory of Velayat-e faqih and the accumulation and proportionality of Sunni perspectives in the field of governance and political system, is it possible to design and supply a political system in accordance with the requirements of the Sunni communities? This research, which has been prepared analytically, based on elements of consistency and similarity in Shiite and Sunni political jurisprudence, such as the necessity of the existence of a government, the requirement of executing sentences, council, allegiance, obedience to Ruler, ruling conditions, etc., which have been considered in Shiite and Sunni jurisprudence, it is possible to deduce a kind of convergence and conjunction in the theory of Velayat-e faqih, at least according to the viewpoints of some Sunni scholars and compare it with the views of the Shia jurisprudents.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • province
  • jurisprudent
  • political jurisprudence
  • Shiite
  • Sunni
1- قرآن کریم
2- ابن حزم، ابومحمد علی ‌بن ‌احمدبن‌ حزم الظاهری، الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، بیروت: دارالمعرفه، 1395ق.
3- ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، المقدمه، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1352.
4- ابن فارس، احمد بن زکریّا، معجم مقاییس اللغة، قم، اسماعیلیان، بی تا.
5- ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بی‌تا.
6- اخوان کاظمی، بهرام، عدالت در اندیشه سیاسی اسلام، قم بوستان کتاب، 1382.
7- اشرفی، سید حسن، بررسی سیر تاریخی ومبانی ولایت مطلقه فقیه، بی جا، شهر دنیا، 1383.
8- اصفهانى، حسین بن محمد راغب، مفردات ألفاظ القرآن، دار العلم - الدار الشامیة، لبنان - سوریه، اول، 1412 ه‍ ق.
9- امام خمینی،صحیفه امام، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1378.
10-              امام خمینى، سید روح اللّه موسوى، ولایت فقیه، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینىv، تهران - ایران، دوازدهم، 1423 ه‍ ق.
11-              باقلانى، ابى بکر، تمهید الاوائل فى تلخیص الدلائل، تحقیق: شیخ عمادالدین احمد حیدر، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیه،1414.
12-              بغدادى، مفید، محمّد بن محمد بن نعمان عکبرى، المقنعة (للشیخ المفید)، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، قم - ایران، اول، 1413 ه‍ ق.
13-              تفتازانى، سعدالدین شرح المقاصد، تحقیق: عبدالرحمان عمیره، قم، انتشارات شریف رضى، 1371.
14-              الجزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1424.
15-              جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، قم، نشر اسراء، 1378.
16-              جوینی، غیاث الامم فی التیاث الظلم، اسکندریه، دار الدعوه، 1979.
17-              حلبی، علی اصغر، تاریخ نهضت های دینی - سیاسی معاصر، تهران، نشر زوار، 1382.
18-              حلّى، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم - ایران، دوم، 1410 ه‍ ق.
19-              حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى‌، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام‌، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ‌1413 ه‍ ق‌.
20-              حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم - ایران، اول، 1413 ه‍ ق.
21-              حلّى، فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، مؤسسه اسماعیلیان، قم - ایران، اول، 1387 .
22-              حلّى، فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد‌، محقق/مصحح: سید حسین موسوى کرمانى - على‌پناه اشتهاردى - عبدالرحیم بروجردى، ‌قم، مؤسسه اسماعیلیان‌، ‌1387ه‍ ق‌.
23-              خوانساری، محمد باقر بن محمد رحیم، بی نا، الجوامع الفقهیة، بی تا.
24-              دیلمى، سلاّر، حمزة بن عبد العزیز، المراسم العلویة و الأحکام النبویة، منشورات الحرمین، قم - ایران، اول، 1404 ه‍ ق.
25-              رشدی علیان، الخلافه و الامامه فی الاسلام، مجله کلیه الاداب بغداد، شماره 18، 1974.
26-              زهری، خالد، الخلافه و ولایه الفقیه بین الاجتهاد و التقلید، مجموعه مقالات همایش بین المللی اجتهاد در دوره معاصر، تهران، دانشگاه مذاهب اسلامی، 1387.
27-              سیوطی، جلال الدین، ضرورت وجود اجتهاد در همه دوره‌ها از دیدگاه اهل سنت، مترجم عبدالباسط عیسی زاده، تهران، نشر احسان، 1390.
28-              شاوی، توفیق محمد، فقه الحکومه الاسلامیه بین السنته و الشیعه، القاهره، منشورات العصر الجدید،1415.
29-              شاوی، توفیق محمد، فقه حکومت اسلامی از منظر شیعه و سنی، ترجمه غلامرضا خواجه سروی، پژوهشکده مطالعات فرهنکی و اجتماعی، تهران، 1392.
30-              شلتوت، محمود، سیری در تعالیم اسلام، ترجمه خلیل خلیلیان، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1361.
31-              شلتوت، محمود، من توجیهات الاسلام، دار الشروق، قاهره، 1424ه.
32-              شهرستانی، محمد بن عبدالکریم،‌ الملل و النحل،‌ بیروت،‌ دارالمعرفه، 1990.
33-              صدر، سید محمد باقر، الاسلام یقود الحیاه، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1410.
34-              صفا، ذبیح الله، تاریخ ادبیات ایران، تهران، فردوس، 1366.
35-              صفی زاده، فاروق، ولایت فقیه از دیدگاه اهل سنت، تهران، نشر نذیر، 1432.
36-              طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان‏، مترجم سید محمد باقر موسوى، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏­ى مدرسین حوزه علمیه قم.‏ 1374.
37-              طریحى فخر الدین‏، مجمع البحرین‏، تحقیق: سید احمد حسینى‏، تهران، کتابفروشى مرتضوى، .1375.
38-              طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن‌، ‌النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى،‌ بیروت،‌ ناشر: دار الکتاب العربی‌، 1400 ه‍ ق.
39-              عاملى، شهید اول، محمد بن مکى،‌ الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة‌، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، ‌1417 ه‍ ق.
40-              عنایت، حمید، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران، خورازمی، 1372.
41-              العواء، محمد سلیم، فی النظام السیاسی للدوله الاسلامیه، قاهره، دارالشروق، 1410.
42-              غزالی، ابوحامد، فضائح الباطنیه، تحقیق نادی فرج درویش، قاهره، الازهر، بی‌تا.
43-              الغزالی، محمد، السنته النبویه، مصر، دار الشروق، 1998م.
44-              غفاری، حسین، مجموعه آثار کنگره نقش زمان و مکان در اجتهاد، تهران، مرکز نشر آثار امام خمینی، 1374.
45-              قرضاوی، یوسف، فقه سیاسی، ترجمه عبدالعزیز سلیمی، تهران، نشر احسان، 1379.
46-              ---------- اخوان المسلمین، هفتاد سال دعوت، تربیت و جهاد، ترجمه عبدالعزیز سلیمی، تهران، نشر احسان، 1381.
47-              کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، الکافی (ط - الإسلامیة)، دار الکتب الإسلامیة، تهران - ایران، چهارم، 1407 ه‍ ق.
48-              لوئیس، برنارد، زبان سیاسی اسلام، ترجمه غلامرضا بهروز لک، تهران، دفتر تبلیغات اسلامی، 1387.
49-              مارودى، ابوالحسن على بن محمد، الاحکام السلطانیة، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، بی‌تا.
50-              مبارک، محمد، نظام الاسلام، الحکم و الدوله، بیروت، دارلفکر، 1401.
51-              محمد ابو زهره، المجتمع الانسانی، عربستان، الدار السعودیه للنشر و التوزیع، 1401ه ق.
52-              مدنى تبریزى سید یوسف، الارشاد الی ولایة الفقیه، مطبعة العلمیه، قم، 1406 ه. ق.
53-              مسجد جامعی، محمد، زمینه های تفکر سیاسی در قلمرو تشیع و تسنن، تهران، انتشارات الهدی، 1369.
54-              مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، قم، موسسه دار الحدیث، 1390.
55-              میر احمدی، منصور، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 21، 1382.
56-              نراقی، احمد، عوائد الایام، انتشارات دفتر تبیلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، قم، 1417 ه.
57-              نووی، یحیى بن شرف، المنهاج، دارالفکر، بیروت، بی تا.
58-              یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى، تکملة العروة الوثقى، کتابفروشى داورى، قم - ایران، اول، 1414 ه‍ ق.
59-               هادوی تهرانی، مهدی، خبر گزاری مهر، دین و اندیشه، کد 1779769، دی ماه 1391.