جستاری در چرایی چرخش سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از انقلابی‌گری به محافظه‌کاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوره ریاست جمهوری حسن روحانی در مقایسه با دوره ریاست احمدی‌نژاد دچار تغییرات اساسی شد. غلبه گرایش‌های عملگرایانه و محافظه­کارانه بر گرایش‌های آرمانگرایانه و انقلابی را باید اصلی‌ترین نمود این تغییر به شمار آورد. از آنجائی‌که این تغییر رویکرد در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پدیده جدیدی نیست، بررسی این موضوع آثار مهمی بر درک و فهم بهتر سیاست خارجی ایران می‌گذارد. بر همین اساس بررسی چرایی این مسئله هدف اصلی این مقاله است.
بر اساس ادعای این مقاله، این تغییر اساسی در حوزه سیاست خارجی بیش از هر چیز به تغییر در تعریف مفهوم منافع ملی باز می‌گردد. تغییر و تحول این مفهوم به عنوان جوهر اصلی سیاست خارجی زمینه‌ساز تغییر در اولویت‌ها، جهت‌گیری‌ها و راهبردهای یک کشور در تعامل با محیط خارجی است. در اینجا تلاش شده است تا با در نظر داشتن سه مفهوم تغییر نخبگان، نوع برداشت از هویت ملی و تحولات ساختاری، چرایی
درک متفاوت از منافع ملی در دوره‌ای خاص از سیاست خارجی ج. ا. ایران را مورد واکاوی قرار دهیم. بنابراین شناخت نوع اثرگذاری مفاهیم سه‌گانه بر منافع ملی یک کشور به عنوان چارچوب مفهومی و بررسی نوع اثرگذاری آن بر تکوین سیاست خارجی دولت­های احمدی­نژاد و روحانی بخش‌های اصلی این مقاله را تشکیل داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

جستاری در چرایی چرخش سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از انقلابی‌گری به محافظه‌کاری

نویسندگان [English]

  • javad haghgoo
  • mohammadesmaiel nabatian
Assistant Professor, Department of Islamic History and Civilization, Faculty of Islamic Education and Thought, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

جستاری در چرایی چرخش سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از انقلابی‌گری به محافظه‌کاری

کلیدواژه‌ها [English]

  • جستاری در چرایی چرخش سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از انقلابی‌گری به محافظه‌کاری
  1. اسکاچپول، تدا(1382)، «دولت رانتیر و اسلام شیعی در انقلاب ایران» ترجمه محمدتقیدلفروز، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 6،شماره 19،بهار،صص141-119       
  2. اسمیت، مایکل و جیمز باربر، ماهیت سیاست گذاری خارجی در دنیای وابستگی متقابل کشورها، ترجمه دکتر حسین سیف زاده. تهران: قومس، چاپ اول، 1372
  3. ازغندی، علیرضا(1385)، نخبگان سیاسی ایران بین دو انقلاب، چاپ سوم، تهران: قومس
  4. ازغندی، علیرضا(1376)، روابط خارجی ایران (1357-1320)، تهران: قومس
  5. آبراهامیان، یرواند(1387)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه کاظم فیروزمند و همکاران، چاپ دوازدهم، تهران: نشر مرکز.
  6. باقری دولت آبادی، علی و موسوی، سید احمد (1397)، «مفهوم انقلاب در دیدگاه شهید سید محمدباقر صدر(ره)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال دوم، شماره 5، تابستان.
  7. برلین، آیزایا(1368)، چهار مقاله درباره‌ی آزادی، ترجمه محمدعلی موحد، تهران: خوارزمی
  8. پارسونز، آنتونی(1363)، غرور و سقوط، ترجمه منوچهر راستین، تهران: هفته
  9. پهلوی، محمدرضا(1355)(الف)، به سوی تمدن بزرگ، تهران: مرکز پژوهش‌ها و نشر فرهنگ سیاسی دوران پهلوی

10.پهلوی، محمدرضا(1355)(ب)، مأموریت برای وطنم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب

11.پناهی، محمد حسین(1392)، جامعه­شناسی شعارهای انقلاب اسلامی؛ فرهنگ سیاسی انقلاب. تهران: نشر علم

12.پناهی، محمدحسین(1379)، بررسی زمینه‌ها و اهداف انقلاب اسلامیایران براساس شعارهای انقلاب، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه پاییز و زمستان، شماره 11 و 12، صص84-63

13.پروانه، محمود (1390)، الگوی جهان‌گرایی اسلامی در اندیشه سیاسی امام خمینیe، تهران:‌ دانشگاه امام صادق(ع).

14.جوانپور هروی، عزیز، موسوی، سید محمدرضا و علیپور، امیرمهدی (1397)، «علل وقوع انقلاب اسلامی ایران؛ چرایی و چگونگی»، فصلنامه پژوهش های راهبردی انقلاب اسلامی، سال اول، شماره 1، بهار.

15.حجاریان، سعید(1374)، ساخت اقتدار سلطانی؛ آسیب‌پذیری‌ها، بدیل‌ها، مجله اطلاعات سیاسی – اقتصادی، سال نهم، فروردین و اردیبهشت، شماره 8-7

16.رفیع‌پور، فرامرز(1377)، توسعه و تضاد: کوششی در جهت تحلیل انقلاب اسلامی و مسائل اجتماعی ایران، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار

17.رمضانی،روح‌الله(1392)، چارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ترجمه علیرضاطیب، چاپ هفتم، تهران: نی

18.رویایی، محمدصادق، یاوری، حسین (1379)، اقتصاد در عصر پهلوی، تهران: جهان کتاب

19.زیباکلام، صادق (1390)، مقدمه‌ای بر انقلاب اسلامی، چاپ هشتم، تهران: روزنه

20.سعیدی، مهدی (1392)، مردم‌سالاری دینی ازمنظرآیت‌الله خامنه‌ای، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

21.سوداگر، محمدرضا (1369)، رشد روابط سرمایه‌داری (مرحله گسترش 1357-1342 )، تهران: شعله اندیشه.

22.شفیعی­فر، محمد (1395)، فرایند استقرار جمهوری اسلامی. تهران: کانون اندیشۀ جوان، چاپ سوم

23.شوکراس‌، ویلیام (1369)، آخرین سفرشاه، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: نشر البرز.

24.صمیمی، مینو (1368)، پشتپرده‌ی تخت‌طاووس، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: اطلاعات.

25.عنایت، حمید (بی‌تا)، «انقلاب در ایران 1979؛ مذهب به عنوان ایدئولوژی سیاسی»، ترجمه مینا منتظرلطف، در: فرهنگ توسعه، شماره 4، صص 9-4.

26.فارسون، سمیح، مشایخی، مهرداد (1387)، فرهنگ سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، ترجمه معصومه خالقی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.

27.فوران، جان (1390)، مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین، چاپ یازدهم، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.

28.قادری، حاتم(1382)، اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم، چاپ چهارم، تهران: سمت

29.کاتوزیان، محمدعلی(1374)، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله‌ی پهلوی، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، چاپ پنجم،‌ تهران: مرکز.

30.کاتوزیان،‌ محمدعلی (1392)، تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران، ترجمه علیرضا طیب، چاپ دهم، تهران: نی.

31.کاظمی، محسن (1386)، خاطرات عزتشاهی، چاپ ششم، تهران: سوره مهر.

32.کدی، نیکی آر (1375)، ریشه‌های انقلاب ایران، چاپ دوم، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

33.گازیوروسکی، مارک.ج (1371)، سیاست خارجی آمریکا و شاه، ترجمه فریدون فاطمی، تهران: مرکز.

34.محمدی، منوچهر (1381)، انقلاب اسلامی؛ زمینه‌ها و پیامدها، چاپ سوم، قم: معارف.

35.مروی، ابوالفضل (1377)، نگاهی به اصول توسعه از دیدگاه امام خمینی، مجله حضور، شماره 24، صص 130-113.

36.مرکز اسناد انقلاب اسلامی (1379)، فرهنگ شعارهای انقلاب اسلامی، تهران: مرکزاسناد انقلاب اسلامی.

37.معدل، منصور (1382)، طبقه، سیاست و ایدئولوژی در انقلاب ایران، ترجمه محمدسالار کسرایی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.

38.ملک‌محمدی، حمیدرضا (1381)، از توسعه ی لرزان تا سقوط شتابان، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

39.میلانی، عباس (1392)، نگاهی به شاه، تورنتو: پرشین سیرکل.

40.ملکوتیان، مصطفی(1387)، بازخوانی علل وقوع انقلاب اسلامی در سپهر نظریه‌پردازی‌ها، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

41.هوشنگ‌مهدوی، عبدالرضا (1373)، سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی، تهران: البرز.

42.هالیدی، فرد (1358)، دیکتاتوری و توسعه سرمایه‌داری در ایران، ترجمه فضل‌الله نیک‌آیین، تهران: امیرکبیر.